Het betreft de vertalingen van ”Cur Deus homo?” en ”Proslogion”, oftewel ”Waarom werd God mens?” en ”Ondenkbaar dat Hij niet bestaat”. In de eerste uitgave onderzoekt Anselmus waarom en hoe God ook mens is geworden om verzoening tussen God en de mensheid tot stand te brengen.

Anselmus vraagt zich af of er een andere optie is waardoor de schuld van de mensen betaald kan worden dan door Jezus Christus, zoals God in Zijn Woord bekendmaakt. Anselmus komt tot de conclusie dat Jezus Christus door Zijn kruisdood aan Gods recht heeft voldaan en voor de hele mensheid zaligheid heeft verdiend. Deze conclusie komt in de Reformatie terug in de Heidelbergse Catechismus. Zondag 21 belijdt dat Jezus een verzoening is voor de zonden van de hele wereld.

Anselmus’ werk ”Ondenkbaar dat Hij niet bestaat” is een gebed tot God. In dit gebed ontwikkelt hij het zogenoemde ontologische Godsargument. Het argument kent twee versies. Anselmus begint met de stelling dat God „iets is waarmee niets groter gedacht zou kunnen worden”. Deze versie heeft een onzekerheid in zich, namelijk of God of juist het niets het grootste is.

Nihilisme

Anselmus stelt zichzelf vervolgens de vraag of God of het nihilisme meer waarde heeft. Hij waagt daarmee „de voor zijn tijd en voor hemzelf ondenkbare stap naar de mogelijkheid van het nihilisme”. Daar is hij snel over uit: God is het grootst. Het is namelijk onmogelijk dat „het hoogst denkbare” niet bestaat. Daarom wijzigt hij het argument taalkundig op een klein detail, zodat de onzekerheid in de eerste versie verdwijnt. De tweede versie van het argument luidt dan: „Vergeleken met God kan er niets groter gedacht worden.” Vertaler Vincent Hunink geeft dit vervolgens met „een meer eenvoudige, pakkende formulering” weer als „het hoogst denkbare” en vermijdt zo de ruimtelijke connotaties die het argument zou kunnen suggereren.

In beide werken toont Anselmus zich een meester in de logica, retorica en poëtica

In beide werken toont Anselmus zich een meester in de logica, retorica en poëtica. Hij redeneert logisch, brengt zijn boodschap overtuigend en bedient zich van allerlei poëtische versieringen. Zonder de ijzersterke logica te verzwakken laat Hunink de retorische en poëtische kwaliteiten van Anselmus nadrukkelijk naar voren komen.

Hoewel de uitgaven van Anselmus getuigen van theologie op hoog niveau, is de vertaling goed leesbaar. Hunink biedt de lezer van vandaag een begrijpelijke vertaling aan. Hij heeft bijvoorbeeld in complexe logische constructies extra komma’s geplaatst en in de gesprekken woorden als „ja”, „alsjeblieft” en „oké” toegevoegd. Hunink wil bovendien de vertaling voor zichzelf laten spreken en heeft daarom van annotatie afgezien. Hiermee onderscheidt hij zich van verschillende andere vertalingen.

Inzichtelijk

De auteurs van ”Het mysterie van God”, Wim Verbaal en Vincent Hunink, zijn onderlegd in de Latijnse taal en de middeleeuwse theologie en filosofie. Ze maken de uitgave inzichtelijk met een voorwoord over Anselmus en de omstandigheden waarin hij zijn werken heeft geschreven. Ze lichten ook de vertaalkeuzes toe. Zo maken ze duidelijk hoe de vertaling zich onderscheidt van andere vertalingen. De nadruk op Anselmus’ poëtische kwaliteiten en de focus op begrijpelijkheid voor de hedendaagse lezer maken de uitgave uitzonderlijk. Het boek is in zijn geheel begrijpelijk en prettig om te lezen.

Het is waardevol dat Anselmus’ werken een hedendaagse vertaling krijgen. Het is een actuele vraag of God of het nihilisme meer waarde heeft. Als bovendien mensen in Nederland op zoek zijn naar God en daar intellectuele vragen bij kunnen hebben, biedt ”Waarom werd God mens?” daarop waardevolle, overtuigende antwoorden. Ook voor mensen die bekend zijn met de gereformeerde verzoeningsleer is het leerzaam om Anselmus’ gedachten hierover tot zich te nemen. Zowel de inhoud als het samenspel van logica, retorica en poëtica van ”Het mysterie van God” brengt de lezer ongetwijfeld tot verwondering over Wie God is.

Het mysterie van God, Anselmus van Canterbury; uitg. Damon; 184 blz.; € 24,90