Het aantal Oekraïense vluchtelingen neemt toe. Op steeds meer plaatsen vinden ze onderdak in opvanglocaties en gastgezinnen. En groot deel van de vluchtelingen is christen. Hoe kunnen kerken hen op zondag verwelkomen?
Het gebeurde zondag in Harskamp. Tijdens de ochtenddienst van de hervormde gemeente klopte een bewoner van de noodopvang voor Oekraïners in het dorp op de kerkdeur, vertelt diaken Jan op ’t Hof. „De hulpkoster merkte hem op, heeft hem binnengelaten en een plek gewezen achter in de kerk. De schoondochter van de koster heeft vervolgens op papier de hoofdlijn van de dienst in het Engels vertaald voor deze man, die van oorsprong uit Nigeria komt, maar inmiddels ruim vijf jaar in Kiev woonde en werkte. Ook heeft hij een Engelse Bijbel gekregen.”
De vluchteling –Abel– was in de nacht van vrijdag op zaterdag in de noodopvanglocatie in Harskamp aangekomen. Dat hoorden Op ’t Hof en zijn vrouw Ria toen Abel na de dienst bij hen koffie dronk. „Via Hongarije en Oostenrijk is hij naar Nederland gevlucht. Hij vertelde dat hij steun vond in Psalm 121: „De Heere zal uw uitgang en uw ingang bewaren.” Zo had hij dat ervaren bij de uitgang uit Oekraïne en de ingang in het vrije Westen. Heel bijzonder.”
Inmiddels zit de noodopvang op de Harskampse legerplaats met zo’n 950 Oekraïners vol. Abel heeft laten weten dat er onder hen zeker vijftig uit Oekraïne gevluchte Afrikanen zijn. Hij verwacht dat een groot deel van hen zondag naar de kerk wil. „Ze zijn welkom”, geeft Op ’t Hof aan. „Als er een hele groep komt, kan die terecht in ons verenigingsgebouw. Dan kunnen ze daar de dienst via de beamer volgen en kunnen we ter plekke Engelse vertaling bieden. Enkele gemeenteleden zijn daarvoor beschikbaar.”
In Sint-Maartensdijk verblijven Oekraïense vluchtelingen in het voormalige gemeentehuis. beeld Stichting Metadidomi
In Sint-Maartensdijk verblijven Oekraïense vluchtelingen in het voormalige gemeentehuis. beeld Stichting Metadidomi
In Sint-Maartensdijk verblijven Oekraïense vluchtelingen in het voormalige gemeentehuis. beeld Stichting Metadidomi
In Sint-Maartensdijk verblijven Oekraïense vluchtelingen in het voormalige gemeentehuis. beeld Stichting Metadidomi
In Sint-Maartensdijk verblijven Oekraïense vluchtelingen in het voormalige gemeentehuis. beeld Stichting MetadidomiIconen
Of er veel kerken zijn die zich bezinnen op mogelijkheden om Oekraïense vluchtelingen in de diensten te verwelkomen, kan beleidsmedewerker Marco Vos van Stichting Gave niet zeggen. Hij verwacht hierover de komende tijd wel meer vragen te krijgen. „Ik hoor van plekken waar grotere groepen Oekraïners zijn, dat zij op dit moment vooral behoefte hebben aan rust. Ik heb geen idee in hoeverre mensen die hier zonder bestaande contacten zijn gekomen, spontaan op zoek gaan naar een kerk.”
Als de vluchtelingen hier iets langer zijn, is het goed hen uit te nodigen voor de dienst door bijvoorbeeld een poster in een opvangcentrum te hangen, vervolgt Vos. „Wij adviseren om dat als kerken rond zo’n centrum onderling af te stemmen. Het zou mooi zijn als er bij elke locatie voor noodopvang christenen zorgen voor mogelijkheden om geestelijk onderdak voor deze vluchtelingen te bieden.”
Vos geeft aan dat het merendeel van de Oekraïners christen is. Van hen is driekwart orthodox, 8 procent rooms-katholiek en 3 procent protestant. „De orthodoxe christenen hechten grote waarde aan een kerkgebouw. Hun kerken zien er heel anders uit dan de meeste in Nederland. Iconen nemen bijvoorbeeld een opvallende plaats in. In de dienst zijn sacramenten en rituelen belangrijk. Denk aan een priester met wierook.”
Vertaling
Het is de vraag in hoeverre deze christenen zich zullen thuis voelen in een protestantse Nederlandse dienst. „Ze zullen niet direct het gevoel hebben dat onze protestantse kerken heel dicht bij hen staan. We moeten afwachten of ze na een eerste keer blijven komen, of dat het verschil voor hen te groot is. Ik denk wel dat ze in een reformatorische kerkdienst de rust en eerbied waardevol vinden.”
Belangrijk is de vluchtelingen nadrukkelijk te laten merken dat ze welkom zijn, zegt Vos. „Zorg ervoor dat er enkele gemeenteleden zijn die hen opvangen en bij hen gaan zitten. Het is mooi als er Engelse of Duitse vertaling is, al spreken sommigen alleen Oekraïens of Russisch. Ik merk dat diverse kerken mensen in hun netwerk hebben die Oekraïens kunnen vertalen. Misschien kan de dominee de vluchtelingen ook welkom heten. Laat hij in ieder geval voor deze mensen bidden.”
Als er een Oekraïense tolk is, zou deze in de eigen taal een gebed kunnen uitspreken voor de vluchtelingen, oppert Vos. „Ook het samen hardop bidden van het Onze Vader in het Oekraïens is een mogelijkheid. Dat is in orthodoxe kerken heel belangrijk. We werken op dit moment aan een fonetische weergave van dit gebed, zodat Nederlanders het kunnen uitspreken, samen met Oekraïners.”
Vos wijst eveneens op het belang van ontmoetingen rondom de dienst, door bijvoorbeeld samen koffie te drinken, in de kerk of bij gemeenteleden thuis. Hij noemt ook de mogelijkheid doordeweeks een kleinschaliger samenkomst met vluchtelingen te organiseren die meer aansluit bij hun achtergrond. „Je kunt bijvoorbeeld Oekraïners op woensdagavond uitnodigen en dan met hulp van YouTube Oekraïense liederen zingen. We hebben er deze week enkele op onze website geplaatst. Misschien kunnen mensen op z’n avond ook een kaarsje branden, als ze dat ritueel gewend zijn.”
Oekraïense diensten
In Kampen wordt vanaf zondag wekelijks om 14.30 uur in de Bazuinkerk een Oekraïense kerkdienst gehouden. Daarin zal de 91-jarige ds. Vinogradsky uit Zhitomir voorgaan. Deze dienst heeft plaats voorafgaand aan de internationale dienst voor asielzoekers en vluchtelingen uit diverse landen.
In het Zeeuwse Sint-Maartensdijk organiseren Oekraïense vluchtelingen zelf een kerkdienst. Het gaat om een groep die is ondergebracht in het voormalige gemeentehuis. Dit kreeg later de functie van hotel, maar stond sinds 2019 leeg, vertelt Arjan van Dijke. Hij is lid van de gereformeerde gemeente in Sint Annaland en voorzitter van Stichting Metadidomi, die sinds 2007 in Oekraïne actief is. „We zijn druk met het organiseren van hulptransporten naar Oekraïne, waar we contact hebben met diverse baptistenvoorgangers. Er zijn al diverse trailers met goederen vertrokken naar de stad Zhitomir.”
Sinds ruim een week verblijven 75 Oekraïense vluchtelingen in het oude raadhuis in Sint-Maartensdijk. „De groep bestaat voornamelijk uit vrouwen en kinderen. Maar er zijn ook vier mannen bij, onder wie twee diakenen. Ze houden op zondag een eigen kerkdienst in de oude raadszaal.”
