De oorlog in Oekraïne duurt nu twee weken. Met nietsontziende militaire kracht houdt het Russische leger huis in Oekraïne. Raketten slaan in op appartementen, scholen en bejaardenhuizen. Clustermunitie regent op woonwijken.

Moskou heeft volgens westerse inlichtingendiensten nagenoeg alle 200.000 Russische militairen die rond Oekraïne zijn samengetrokken, ingezet in het buurland. Rusland zou echter geen extra versterkingen sturen.

Het Russische leger gaat volgens prof. Frans Osinga opvallend traditioneel te werk in Oekraïne. „De Russen omsingelen en belegeren grotere steden om ze tot overgave te dwingen. Heel Middeleeuws”, constateert de hoogleraar Militair Operationele Wetenschappen aan de Nederlandse Defensie Academie (NLDA), tevens verbonden aan de Universiteit Leiden.

In de belegering van steden zit volgens Osinga een strategische logica. „Rusland probeert de bevolking uit te putten, te terroriseren en te demoraliseren. Het is niet uitgesloten dat ze slagen in hun aanpak. Een burgemeester of plaatselijk commandant kan uit morele overwegingen besluiten dat de kosten, ook van burgerslachtoffers, te hoog worden.”

De hoogleraar, tevens actief dienend militair, verwacht dat de Russen hun verwoestende inzet rond steden als Charkiv, Marioepol en Kiev zullen intensiveren. „Het ergste moet nog komen. De Russische aanpak is bloedig en langdurig. Een zaak van lange adem, maar Rusland heeft het vermogen de oorlog militair lang vol te houden.”

Rusland kijkt daarbij heel anders naar slachtoffers, analyseert Osinga, commodore bij de Koninklijke Luchtmacht. „In het Westen is alles erop gericht slachtoffers te voorkomen, onder militairen en burgers. Het Kremlin gaat ervan uit dat een oorlog nu eenmaal veel doden oplevert. In tien dagen tijd zijn er meer Russen gesneuveld in Oekraïne dan Amerikanen in twintig jaar Afghanistan.”

Konvooi gestopt

De Russische oorlogsmachine hapert. Een tientallen kilometers lang konvooi komt knarsend tot stilstand op weg naar Kiev. Slecht onderhoud, gebrek aan brandstof en voedsel én voortdurende aanvallen van Oekraïne eisen hun tol.

Bovendien zet Rusland de afgelopen dagen vooral niet-geleide bommen in Oekraïne in. De vraag is of de Russische strijdkrachten door hun ‘slimme’ precisiebommen heen zijn, of dat Moskou deze bewaart voor een mogelijke escalatie van het conflict.

Verder slaagt Moskou er nog altijd niet in om luchtoverwicht in Oekraïne te creëren; Kiev overigens ook niet. Daardoor zijn Oekraïense eenheden kwetsbaar voor Russische luchtaanvallen. Niet zonder reden hamert de Oekraïense president Zelensky op een no-fly-zone. Bovendien zouden Poolse Mig-29-jachtvliegtuigen hem goed van pas komen, ware het niet dat de VS daar een stokje voor steken.

De VS en Europa kijken met verbazing naar de Russische aanpak. De Westerse militaire doctrine is erop gericht zo snel mogelijk optimaal militair luchtoverwicht te creëren, waardoor vijandelijke grondtroepen maximaal onder vuur kunnen worden genomen en eigen troepen beschermd.

Blunder

Amerikaanse defensiedeskundigen karakteriseren de ”speciale militaire operatie” van Rusland in Oekraïne als een strategische en tactische blunder. Daar hebben ze deels gelijk in, analyseert Osinga. Een Britse bevelhebber verklaarde recent dat een Russische overwinning niet is gegarandeerd.

„De oorlog is echter twee weken oud. Het is nog te vroeg om nu al een oordeel te vellen”, waarschuwt Osinga. De hoogleraar militaire strategie verbaast zich niet direct over de trage Russische opmars. „We weten dat Rusland honderden voertuigen en vele duizenden manschappen over lange afstand moet verplaatsen. Het is niet onlogisch dat daarbij problemen ontstaan. Verplaatsingen kosten nu eenmaal tijd.”

Verder zet Moskou volgens Osinga vooral troepen uit het Westelijk district in. Rusland kan nog veel meer wapens en materieel uit andere districten inzetten. Osinga wijst erop dat de Russen in het zuiden van Oekraïne, rond Cherson en Marioepol wel degelijk effectief opereren. „Wellicht zitten daar beter getrainde troepen.”

Fel verzet

Verbazingwekkend is volgens Osinga de enorme gevechtskracht én het weerstandsvermogen van de Oekraïense strijdkrachten. „Heel effectief. Oekraïners zijn tot het uiterste gemotiveerd om hun land te verdedigen.”

De VS hebben de afgelopen vijftien jaar het Oekraïense leger getraind, waarbij is ingezet op mobiele, snel verplaatsbare eenheden op bataljonsniveau. Deze kunnen met hit-en-run-acties snel en dodelijk toeslaan op vijandelijke troepen.

Het Oekraïense optreden leidt tot uitgeschakelde Russische militaire konvooien. Uitgebrande tanks, rokende pantservoertuigen en verwrongen raketlanceerinstallaties, waarbij gesneuvelde Russische militairen het huiveringwekkende beeld vullen.

De onverwacht eensgezinde veroordeling van Rusland door het Westen én de levering van geavanceerde wapens aan Oekraïne, waaronder bijvoorbeeld 17.000 luchtdoelraketten, heeft grote invloed op het verloop van de oorlog.

De financieel-economische ‘oorlog’ woedt ook in alle hevigheid. „De VS en Europa zijn er op het laatste moment in geslaagd de gelederen te sluiten met ongekend zware sancties. Ook verbazingwekkend”, stelt commodore Osinga. „En een misrekening van president Poetin.”

„Als Rusland drie weken eerder Oekraïne was binnengevallen, was het maar de vraag of het Westen in staat was geweest gezamenlijk op te treden. De VS en Europa waren aan de vooravond van de invasie nog verdeeld over sancties.”

Onvoorspelbaar

Het verloop van de oorlog laat zich niet voorspellen. Osinga verwacht in de eerste plaats dat Rusland zal inzetten op de omsingeling van Kiev. „Met de belegering van de hoofdstad heeft Poetin een hefboom om Zelensky onder druk te zetten en de strijd te laten staken.” Voor de Russische eis –Oekraïne geen NAVO-lid– is verovering van het hele land niet eens nodig.

Osinga sluit in de tweede plaats niet uit dat er een machtswisseling plaatsvindt in het Kremlin. „Niet per se omdat Poetin vertrekt, maar bijvoorbeeld dat zijn minister van Defensie moet opstappen. Omdat hij Poetin verkeerd heeft voorgelicht en verkeerde militaire keuzes heeft gemaakt.” Poetin is boos en gefrustreerd over het verloop van de oorlog, verklaarde CIA-directeur Burns dinsdag.

Verder is het niet uitgesloten dat de onrust in Rusland, eventueel versterkt door de terugkeer van gesneuvelde militairen, grotere vormen gaat aannemen. Daardoor kunnen de kosten voor Moskou te hoog worden.

Kernwapens

En ten slotte –„maar dat is écht speculatief”– kan een dreigende Russische nederlaag leiden tot inzet van nucleaire wapens, in Oekraïne of in het Westen. Kernwapeninzet is nu eenmaal een standaard onderdeel van de Russische militaire doctrine. „Wij kunnen ons daar niets bij voorstellen, maar het kan wel gebeuren. Poetin is onberekenbaar, maar niet per se strategisch irrationeel.”

Eén ding heeft Poetin volgens Osinga zonder meer bereikt. „Rusland is economisch, financieel en militair nog nooit zo geïsoleerd geweest als nu. Bovendien is het Westen de afgelopen drie decennia nog nooit zo eensgezind geweest richting Rusland.”

Het Russische optreden in Oekraïne trekt een zware wissel op het veiligheidsgevoel in Europa. NAVO-lidstaten, vooral landen uit het voormalige Oostblok, voelen de hete adem van de Russen in hun nek. De president van Litouwen heeft maandag gezegd dat alleen afschrikking van Rusland niet langer voldoende is.

Osinga onderschrijft dat. „Achteraf reageren op een militaire actie van Rusland is niet genoeg. Het Westen zal, anders dan nu, permanent militaire eenheden met tanks en zware artillerie aan de oostgrens moeten stationeren. Net als in de Koude Oorlog. Dat betekent een radicale wending in het Westerse veiligheidssysteem.” De Baltische Staten hebben al om deze ”forward defence” gevraagd.

Eisenpakket

Moskou heeft maandag zijn eisenpakket op tafel gelegd in de vierde onderhandelingsronde met Kiev: erkenning van de Krim als Russisch grondgebied, onafhankelijkheid van Donetsk en Loehansk, nooit NAVO-lidmaatschap en demilitarisering van Oekraïne. Kiev moet bovendien de strijd direct staken.

Niet uitgesloten is dat Oekraïne de oorlog niet verliest, maar ook niet wint, constateert Osinga. De beste oplossing voor Poetin is in zijn optiek om, zonder al te veel gezichtsverlies, nu te stoppen met de oorlog. „Hij kan de huidige situatie als een voldongen feit presenteren en vaststellen dat Rusland zijn doelen heeft bereikt. Poetin kan ook bij militair verlies een politiek succes boeken: de overwinning uitroepen door vast te stellen dat Oekraïne nooit meer lid kan worden van de NAVO.”