Groot, hoekig en sober staat de Emmanuëlkerk op de hoek van de Gerard Doustraat en de Van Heemstrastraat in Zutphen. In de rijke jaren zestig werd de kerk gebouwd als rooms-katholieke parochiekerk, sinds 2010 is ze in gebruik bij de evangelische gemeente Zutphen. Naast de voordeur, onder de klokkentoren, staat de tekst ”Jezus Christus, onveranderlijk fundament”.

Rechts van het kerkgebouw bevinden zich de kantoorruimten van het secretariaat van de parochie HH Twaalf Apostelen. Onder deze parochie vallen veertien geloofsgemeenschappen in de Achterhoek. Tien kerken gaan er sluiten. Het aantal kerkleden neemt af. De kosten lopen op. Mensen vergrijzen. Vrijwilligers gaan ontbreken. Het is niet meer te doen. De kerken in Steenderen, Vierakker, Joppe, Vorden, Borculo, Ruurlo, Hengelo, Drempt en Olburgen gaan dicht. Die van Baak en Brummen zijn al dicht. De St. Janskerk in Zutphen, de Johannes de Doperkerk in Keijenborg en de Jozefkerk in Lochem blijven in gebruik. En in Zutphen wordt binnenkort een nieuw parochiecentrum gebouwd, „om te bundelen wat er overschiet.”

Afgaand tij

Pastoor Harry Scheve (64) ontvangt zijn bezoek in een sobere spreekkamer, vierkant tafeltje, drie stoelen, zeil op de vloer, crucifix aan de muur. De pastoor (in het zwart gekleed, witte priesterboord, kruisje op de revers) heeft zijn leven lang alle kerkelijke ontwikkelingen aan het oog zien voorbijgaan, die van de secularisatie en de kerkelijke terugloop. Blij is hij er nooit van geworden, ontmoedigd is hij evenmin: „Ik ben priester geweest in een periode van afgaand tij. En ik ben het met vreugde geweest, en soms ook met pijn. Maar God is al die jaren met ons meegetrokken. Hij leidt en ondersteunt ons. Hoe je het ook wendt of keert.”

Als kind maakte Harry Scheve in de jaren zestig het rijke roomse leven mee. „Ieder dorp moest een eigen katholieke kerk hebben. Liefst een grote. De kerk was het centrum van ons leven. We gingen naar een katholieke school. En natuurlijk was er ook een klooster. Het was katholiek leven in optima forma. Toen ging in de maatschappij van alles aan het schuiven. Het geloof veranderde, leek gaandeweg te verdampen. Maar mensen ging opeens wel over God praten, en dat hadden ze bij ons nog nooit gedaan. Ik studeerde theologie, maar kocht op 22-jarige leeftijd pas mijn eerste Bijbel. Maar echt intensief Bijbellezen gebeurde pas tijdens mijn priesteropleiding, toen ik al een jaar of dertig was.”

Het geloof werd wel anders, maar bekleef niet. Dat doet de pastoor pijn. „We zijn nu aangeland in een periode waarin we moeten aanpakken, waarin we mensen bij elkaar moeten brengen, want waar twee of drie in Zijn Naam bij elkaar zijn, daar wil Hij in het midden zijn. Zo staat het er toch in Mattheüs 18 vers 20? Lees ook het boek Handelingen. We moeten terug naar de Vroege Kerk. Men kwam bij elkaar, gewoon thuis, in de huiskamer. Daar baden ze, zongen ze, spraken ze met elkaar en samen geloofden ze. We moeten weer met de mensen op weg gaan, om met elkaar God te zoeken en te blijven zoeken. Want wij beschikken niet over God. Als je denkt dat je Hem gevonden hebt, kan Hij zo weer om de hoek verdwenen zijn.”

God verdwijnt niet uit de Achterhoek, zegt de pastoor. „Geen sprake van. Wat er verdwijnt, is een stuk van de katholieke cultuur, het roomse verleden. God heeft dat allemaal niet nodig. Hij kan het zonder parochies en grote kerkgebouwen. Hij zou het ook zonder mij kunnen. Maar Zelf verdwijnt Hij niet. Nog steeds spreekt Hij tot de mensen. Daar geloof ik stellig in. Als je in een hospice komt, en de stervende spreekt over zijn geloof in God, dan denk ik: Wat een geloof! En als je jongeren hoort spreken over wat hen boeit, dan denk ik: Wat een kracht! De vanzelfsprekendheden zijn verdwenen, maar God blijft.”