Er is geen reden tot slapeloze nachten, zo probeerde de Oekraïense president Volodimir Zelenski maandagavond zijn volk gerust te stellen. Hij riep de Oekraïners op om „het hoofd koel te houden” en „kalm en bezonnen te reageren.” Tegelijk maakte hij duidelijk dat de soevereiniteit van Oekraïne is geschonden en dat het land zich het recht voorbehoudt op „zelfverdediging.” „We zijn niemand iets verschuldigd en we zullen niemand iets geven.”

Zelenski merkte erbij op dat Oekraïne er anders voorstaat dan in 2014, toen Rusland de Krim inpikte. „Ons land is anders, ons leger is anders.” Met andere woorden: we zullen ons Donetsk en Loehansk niet zomaar laten afnemen. Ondanks de geruststellende woorden en de hernieuwde nadruk op het belang van gesprek, is duidelijk dat daarmee oorlog in de lucht hangt.

Niet wegkijken

Dat besef leeft breed. De Britse premier Boris Johnson noemde de Russische erkenning van de volksrepublieken „een slecht, duister voorteken.” In een crisisvergadering met zijn kabinet zei hij dinsdag bovendien dat Poetin uit is op een „volledige invasie” van Oekraïne. De Russische president zal er volgens hem echter achter komen dat hij zich „ernstig heeft misrekend.” De Amerikaanse ambassadeur in de VN-Veiligheidsraad zei dat „we nu niet moeten wegkijken.”

Rusland heeft volgens een recente Amerikaanse schatting 190.000 militairen rond Oekraïne samengetrokken. Eerdere berichten dat Rusland sommige troepen zou terugtrekken, bleken allesbehalve het voorteken van ontspanning.

De westerse reactie op de toespraak van Poetin behelst vooralsnog het instellen van sancties. De Amerikaanse president Joe Biden tekende maandag een decreet dat Amerikaanse bedrijven verbiedt zaken te doen met Donetsk en Loehansk. Daar zouden dinsdag nog sancties bij komen. Ook de EU en Londen kondigden sancties aan.

Voor de komende week stonden nog verschillende diplomatieke overleggen in de planning. De Russische minister van Buitenlands Zaken Sergei Lavrov zou zowel zijn Amerikaanse ambtsgenoot Antony Blinken ontmoeten (donderdag) als zijn Franse collega Jean-Yves Le Drian (vrijdag).

Akkoorden van Minsk

Een diplomatieke oplossing is met de stap van Poetin echter uitermate moeilijk geworden. De akkoorden van Minsk, die golden als het belangrijkste aanknopingspunt voor gesprekken, heeft Poetin nu feitelijk buiten werking gesteld. De afspraken uit 2014 en 2015 regelden de status van Donetsk en Loehansk: ze zouden verregaande autonomie krijgen bínnen Oekraïne. De Franse president Emmanuel Macron zei vorige week nog tevreden dat zowel Moskou als Kiev zich gebonden weet aan de akkoorden. Nu liggen ze echter in feite bij het oud papier.