Slava Soroka (65) rijdt tot bijna aan de vrijwel kapot geschoten brug. Even staat hij stil met de auto en dan keert hij om. „Al te lang hier staan wekt argwaan”, zegt hij. Verderop kijkt een Oekraïense soldaat naar Soroka’s auto. Achter de militair bevindt zich het oorlogsfront tussen het Oekraïense leger en pro-Russische separatisten. Zij hebben Oost-Oekraïne deels ingenomen. Het conflict staat sinds deze week helemaal op de agenda na verhevigde gevechten en nieuwe manoeuvres van Moskou die Kiev onder druk zetten.

Het ging de voorbije maanden vooral over de Russische troepenopbouw aan de Oekraïense grens en een mogelijke invasie. Maar afgelopen week richtte Rusland de blik op Oost-Oekraïne, de regio Donbas, waar de separatisten de Volksrepublieken Donetsk en Loehansk hebben uitgeroepen na een oorlog die begon in 2014.

Alles opnieuw

„Moskou”, legt politiek expert Maria Adveeva uit, „heeft met de Russische troepen aan de Oekraïense grenzen niet gekregen van het Westen wat zij wilde. Dus gooit het Kremlin het nu over een andere boeg.” Het Westen geeft geen gehoor aan de Russische wensen om de NAVO terug te trekken uit Centraal-Europa en de Baltische landen en om het NAVO-lidmaatschap voor Oekraïne uit te sluiten.

Die ommezwaai begon toen het Russische parlement, de Doema, Poetin vroeg om de onafhankelijkheid van de twee volksrepublieken te erkennen. De Russische president besloot de erkenningskaart naast zich neer te leggen. Die kan hij altijd nog inzetten.

In plaats daarvan hamert Poetin op de uitvoering van het Minsk-vredesakkoord. Frankrijk, Duitsland, Rusland en Oekraïne ondertekenden in 2014 en 2015 in Minsk twee akkoorden met daarin afspraken de oorlog te stoppen, Kiev verleent meer autonomie aan de „Volksrepublieken Donetsk en Loehansk” en er komen lokale verkiezingen. Van de afspraken kwam niets terecht.

Momenteel ziet Kiev ‘Minsk’ totaal niet zitten. „Het akkoord was zo samengesteld dat we in een zwakkere, verliezende positie terechtkwamen”, zei president Volodimir Zelenski tegenover de Oekraïense nieuwswebsite RBK-Oekraïne afgelopen donderdag.

‘Minsk’ komt neer op de federalisering van Oekraïne. Met ruime autonomie voor de opstandige pro-Russische gebieden die plannen van de Oekraïense regering kunnen torpederen, zoals toetreding tot de NAVO, en zo de wens van Moskou uitvoeren. „Tien procent bepaalt dan het lot van de andere 90 procent in het land”, zegt Oleg Sinjoek, directeur van een opiniebureau in de Oost-Oekraïense stad Charkiv. De twee gebieden zullen hun eigen wetten en regels maken, voegt hij eraan toe. „Ze kunnen een eigen politie installeren die niet samenwerkt met de Oekraïne politie.”

Het akkoord is niet meer uitvoerbaar, omdat de tijden zijn veranderd, meent Sinajoek. „De situatie tijdens de totstandkoming van het akkoord is anders dan nu. Bewoners in de gebieden hebben Russische paspoorten gekregen.” En dat heeft gevolgen. Moskou heeft zich het recht toegeëigend om Russen in het buitenland te beschermen. „We moeten daarom weer op nul beginnen met het maken van afspraken”, vindt Sinajoek.

Evacuaties

Dat vindt Poetin niet. Hij ziet ruimte bij Frankrijk en Duitsland voor de uitvoering van het Minsk-akkoord. De Duitse bondskanselier Olaf Scholz zet druk op Zelenski om de afspraken uit te voeren. Sinajoek: „Parijs en Berlijn hopen zo een grote oorlog met Rusland te voorkomen. Het is een compromis.”

De druk op Kiev komt ook vanwege de situatie in Oost-Oekraïne zelf. Donderdag verhevigden de gevechten aan het front voor het eerst sinds lange tijd. Vrijdag besloten de twee ‘volksrepublieken’ om kinderen en vrouwen te evacueren naar Rusland omdat ze een Oekraïense aanval verwachten. Kiev ontkent aanvalsplannen te hebben. Volgens Poetin vindt er een genocide plaats in Oost-Oekraïne, zonder daarvoor bewijs te leveren. Alles bij elkaar vormt wellicht een voorwendsel voor Russisch ingrijpen in Oost-Oekraïne om de eigen burgers te beschermen.

Op de oplaaiende gevechten en de evacuatie reageerde de Russische president met: „Het enige wat Kiev moet doen om te de-escaleren, is met de vertegenwoordigers van de Donbas om de tafel zitten over het Minsk-akkoord. Hoe eerder, hoe beter.”