„Ze trekken je telefoon en laptop helemaal leeg”, zegt Bax stellig. Hij reageert daarmee op het advies dat sportkoepel NOC*NSF aan sporters gaf die naar de Winterspelen gaan: laat je telefoon en laptop thuis, want gevoelige gegevens kunnen in Chinese handen vallen.

In de Volkskrant legt Erik Ploegmakers, directeur van beveiligingsbedrijf Zerocopter, uit dat China het internet censureert. Ook acht hij het land in staat om alle internetverkeer in te zien en te manipuleren. Hij vindt het verdacht dat de censuur voor sporters wordt uitgezet, zodat ze bijvoorbeeld kunnen whatsappen. Ploegmakers is er zeker van dat berichten worden gemonitord. Je ertegen wapenen door een VPN (virtueel privénetwerk) te gebruiken, is veelal onmogelijk.

Tussenpersonen

Bax was eind 2019 voor het laatst in China, met een delegatie van de stichting. Hij laat een foto zien waarop een Chinese politiebus staat. Het voertuig is voorzien van camera’s en staat bij de entree van het vliegveld. Voordat je bij die bus bent, moet je heel wat poortjes door en moeten laptop en telefoon tijdelijk worden afgestaan, legt de voorlichter, die tevens bestuurslid is, uit. Hij maakt zich er weinig illusies over dat zijn gegevensdragers voor China nog geheimen bevatten.

Bax bezocht China al achttien keer. Voor het eerst in de jaren 80. Als redacteur Kerkelijk Leven van het Reformatorisch Dagblad schreef hij over christenen in het land.

De voorlichter zag China flink veranderen. „Vroeger was het reizen naar en binnen China gemakkelijk. Mailen kon ook met iedereen, maar na de eeuwwisseling veranderde dat. Overal in het publieke leven doken camera’s op. Op het vliegveld, voor een pinautomaat, in een hotel; overal schrik je doordat er ineens een foto van je wordt gemaakt. Ik ben er zeker van dat de overheid deze data opslaat.”

Met mensen in China onderhoudt Bax contact via een „speciale chat” die de Chinese geheime dienst niet kan inzien. De naam ervan wil hij niet geven. Veel communicatie verloopt via tussenpersonen. „Gevoelige informatie gaat via een vriendje naar een volgend vriendje en die stuurt het buiten China naar mij toe.”

Tijdens de reis twee jaar geleden had Bax het gevoel dat zijn telefoon getapt werd. Systematisch werden hij en anderen van de stichting gevolgd. „Daardoor hebben we een aantal dingen niet kunnen doen.”

Na de reis besloot het bestuur dat voortaan iedereen die namens de stichting naar China reist gegevensdragers met gevoelige data thuis moet laten. Volgens Bax werd dat besluit mede genomen naar aanleiding van een advies van het Chinaberaad van de NZR (Nederlandse Zendingsraad). Dat beraad wordt gevormd door christelijke organisaties die actief zijn in China. De NZR was niet bereikbaar voor een toelichting.

Versleutelde USB-sticks

In grote lijnen komen de ervaringen van ds. A. A. Egas overeen met die van Bax. De secretaris van stichting Bonisa bezocht China acht keer. Van eerste bezoeken herinnert hij zich de begeleiding van de Chinese staat. „Dat ging er ontspannen aan toe. Als ik preekte, zat er iemand van de Partij bij. Boeken die wij kwamen brengen, gaf je ook aan de overheid. Maar sinds president Xi in 2013 aantrad, zijn de tijden radicaal veranderd.”

Bonisa is „heel erg alert” op spionage en communiceert met mensen in China via beveiligde lijnen. Ds. Egas wil er om veiligheidsredenen niet nader op ingaan. Wat Bonisa in China van gesprekken moet vastleggen, wordt opgeslagen op met wachtwoorden versleutelde USB-sticks.

Gedurende een verblijfsperiode gebruikt Bonisa het internet van hotels bewust niet. Als ze Chinese christenen bezoeken, laten medewerkers hun telefoon op de hotelkamer.

Ondanks genomen voorzorgsmaatregelen kent zowel Bax als ds. Egas voorbeelden van Chinezen die bij de autoriteiten tekst en uitleg moesten geven over de mensen die een bezoek kwamen brengen. Niemand belandde in de cel, maar ze kregen wel te verstaan dat ze geen contact met buitenlanders moesten onderhouden.

China glijdt af, concludeert ds. Egas. „Dat je je in dat land niet eens vrij kan bewegen, is intriest. Je moet van tevoren aangeven in welke door de staat aangewezen hotels je overnacht. Ook moet je nauwkeurig je reisschema overleggen.” Hij stoort zich eraan dat premier Rutte Hongarije wél de les leest als het gaat om een „anti-lhbt-wet”, maar China ondanks de christenvervolging en onderdrukking van de Oeigoeren vriendelijk bejegent. „Het is duidelijk dat handelsbelangen prevaleren, Rutte is erg selectief in zijn verontwaardiging.”