Veel mensen vinden het gewoon dat –op sommige beroepsgroepen na– de werknemer tijdens de kerstdagen niet op het werk wordt verwacht. Toch bestaat er geen wet waarin dit ‘recht’ is vastgelegd, vertelt Jan Schreuders, juridisch specialist bij de Reformatorische Maatschappelijke Unie (RMU). Dat veel werknemers met Kerst toch vrij zijn, komt omdat dit in veel gevallen is afgesproken in de cao, de arbeidsvoorwaardenregeling (avr) of de individuele arbeidsovereenkomst. Schreuders: „Er zijn zelfs mensen die onder een regeling vallen waarin niets over de kerstdagen is vastgelegd, maar dan wel vrij zijn. Zo normaal vinden we dat. Voor Pasen en Pinksteren geldt trouwens precies hetzelfde.”

In de collectieve regelingen wordt met geen woord gerept over compensatie als Kerst deels of helemaal in het weekend valt, weet Schreuders. Dat is volgens hem vanzelfsprekend. „De bedoeling is dat de werknemer vrij is tijdens de kerstdagen om bijvoorbeeld bij zijn of haar gezin te kunnen zijn. Dat betekent dat je niet hoeft te werken als die op doordeweekse dagen vallen. Maar als Kerst –zoals dit jaar– in het weekend valt, gaat deze regeling niet op: dan ben je tenslotte al vrij. Hetzelfde geldt overigens voor Nieuwjaarsdag die dit jaar op een zaterdag valt.”

België

Andere landen, zoals België en het Verenigd Koninkrijk, kennen wel een compensatieregeling: de werknemer heeft op de maandag na Kerst vrij als het feest op zondag valt. Schreuders: „Net als in Nederland hebben andere landen ook zo hun gewoontes met de feestdagen. Zo kent België in tegenstelling tot Nederland geen tweede kerstdag.”

De enige manier om een dergelijke compensatieregeling ook in Nederland van de grond te krijgen, is door hier een bepaling over op te nemen in de collectieve afspraken tussen werkgevers en werknemers. Zolang dat niet gebeurt –en dat ligt volgens Schreuders in de lijn der verwachting– heeft de werknemer slechts één mogelijkheid om de maandag na de kerstdagen toch vrij te hebben: door het opnemen van een wettelijke verlofdag.

Het inzetten van zo’n vakantiedag op de maandag na Kerst geeft echter geen garantie dat de werknemer die dag ook vrij krijgt. Als meerdere collega’s bijvoorbeeld precies hetzelfde idee hebben opgevat, kan de werkgever –als de bezetting op het kantoor of in het bedrijf te dun dreigt te worden– het verlofverzoek weigeren, legt Schreuders uit. „Daar moet een werkgever wel een goede reden hebben. Maar die heeft hij ook als de bedrijfsvoering onder druk komt te staan. Om dit soort situaties te voorkomen, kan de werknemer in sommige branches sowieso al geen verlofverzoek indienen voor in de maand december.”

Daarnaast kan een werkgever op grond van individuele redenen een verlofverzoek weigeren. Als een werknemer bijvoorbeeld een week op vakantie wil, terwijl hij of zij pas een paar weken in dienst is, mag een werkgever hier een stokje voor steken, stelt Schreuders: „In zo’n geval kan de werkgever mogelijk met het inwerktraject in de knoei komen. Ook in dit soort situaties hoeft de werkgever de vakantiewens van de werknemer niet in te willigen.”

Hemelvaartsdag

De RMU krijgt ieder jaar rond de feestdagen wel wat telefoontjes met een vraag over compensatie, vertelt Schreuders. „Parttimers die bijvoorbeeld op woensdag en vrijdag werken, krijgen geen verlof op tweede paasdag, tweede pinksterdag of Hemelvaartsdag. Dat is op zich logisch, want tweede paasdag en tweede pinksterdag vallen altijd op maandag en Hemelvaartsdag op donderdag. Toch vragen deze parttimers of ze op de een of andere manier recht hebben op compensatie voor deze ‘gemiste’ verlofdagen. Het antwoordt luidt ook in die gevallen: nee. Als je in Nederland niet hoeft te werken op een dag die je al vrij bent, kun je dat niet compenseren.”