Er worden meer haarden en hout- en pelletkachels verkocht, meldde nieuwssite nu.nl een paar weken geleden. De stijgende gasprijzen zouden daar aanleiding toe geven. Gert Kooij, vicevoorzitter van de Nederlandse Haarden- en Kachelbranche (NHK), die circa dertig fabrikanten en importeurs en zo’n honderd installatiebedrijven verenigt, staat echter niet te juichen. „Ik ben er niet onverdeeld gelukkig mee. Houtstook komt daardoor mogelijk nog meer in een slecht blaadje te staan.”

Dat behoeft uitleg. Kooij wil die best geven. „Het lijkt het erop dat de grotere interesse vooral komt van de zogenaamde economische stoker. En dat is typisch iemand die niet veel geld kwijt wil. Zijn doel is immers besparen. Zo’n haard of kachel mag dan ook niet al te duur zijn, voor de installatie wil hij evenmin veel neertellen en het hout dat hij gaat gebruiken moet het liefst helemaal niks kosten. Maar juist daarmee krijg je situaties die houtstook een slechte naam geven.”

De Stichting HoutrookVrij wil niets van houtstook weten. „Houtrook is een van de grootste fijnstofveroorzakers in Nederland”, stelt ze op haar internetsite. „Fijnstof komt diep in je longen en vergroot de kans op allerlei ziekten, waaronder kanker, long- en hartaandoeningen, vooral bij kwetsbare groepen als kinderen en ouderen.”

Houtrook is ongezond, zegt ook directeur Michael Rutgers van het Longfonds, een van de grootste private financiers van longonderzoek in Europa. „Hoe je ook stookt: er komt fijnstof vrij. Er zijn legio gezondere manieren om je huis warm te houden.” Het Longfonds roept de overheid dan ook op om alternatieven voor woningverwarming aan te moedigen en bijvoorbeeld houtrookvrije wijken te realiseren.

Bewustwording

Een landelijk houtstookverbod komt er niet, meldde staatssecretaris Stientje van Veldhoven (Infrastructuur en Waterstaat) in 2019 in een debat met de Tweede Kamer. Volgens haar is gemiddeld maar 5 procent van het fijnstof in de lucht afkomstig van particuliere houtstook. De overheid zet wel in op voorlichting om de bewustwording rond houtrook en stoken te vergroten. Daarbij wordt ook gewezen op negatieve gezondheidseffecten en wordt geadviseerd niet te stoken bij windstil of mistig weer.

De internetsite stookwijzer.nu geeft op postcodeniveau een stookadvies op basis van de actuele weersomstandigheden. Verder kan daar eventuele overlast worden gemeld, zodat gemeenten die gericht kunnen tegengaan, aldus Van Veldhovens opvolger Sander van Weyenberg in november in een brief aan de Tweede Kamer.

Sommige gemeenten, waaronder Utrecht en Nijmegen, stimuleren met subsidies dat inwoners hun open haard of kachel verwijderen of vervangen door een moderne, minder vervuilende kachel.

Over één kam

Het stoort Kooij dat HoutrookVrij en het Longfonds „alles over één kam scheren.” Houtstook is een breed begrip, zegt hij. „Zowel het modernste toestel met geringe uitstoot als de vreugdevuren op het strand van Scheveningen en de vuurkorf in de tuin vallen eronder.” Kooij erkent: een houtkachel stoot fijnstof uit. „Maar de ouderwetse open haard, die tegenstanders van houtstook vaak maar al te graag als voorbeeld noemen, is allang niet meer representatief voor het hele palet aan kachels en haarden binnenshuis. De emissie van een moderne houtkachel is wel 25 tot 50 keer minder.”

Volgens NHK-onderzoek zijn er zo’n 850.000 kachels en (open) haarden in Nederlandse woonkamers in gebruik. „De echte open gestookte haard, het gat in de muur, is niet meer van deze tijd”, benadrukt Kooij. „Het rendement is slechts 15 tot 20 procent en zo’n open stookplaats is een echte vervuiler. In onze moderne woningen met mechanische afzuiging of warmteterugwinning kan zo’n open haard ook niet meer worden toegepast.”

Voor houtkachels en -haarden is vanaf volgend jaar de nieuwe Europese Ecodesign-norm verplicht, die al geldt voor alle gasgestookte toestellen: ze moeten minder energie gebruiken, minder schadelijke stoffen (zoals CO2) uitstoten en geschikt zijn voor hergebruik.

Kwaliteit

Van de overheid verlangt Kooij dat ze kwaliteitseisen stelt aan zowel alle toestellen die worden verkocht als aan de installatie ervan. „Die Ecodesign-norm is terecht. Maar wat wordt er ondertussen aangeschaft via Marktplaats, bouwmarkten en boerenschuren? Wie daar voor 300 euro zo’n oud kacheltje van oma vindt, kan dat onder een pijpje laten zetten door een handige buurman die niet de vakopleiding voor gecertificeerde installateurs heeft gevolgd. En ondeskundige installatie van een Ecodesign-toestel kan óók leiden tot een slecht verbrandingsproces.”

Wat te doen als je nog een oude open haard hebt? Overweeg dan om deze te renoveren door een inzethaard te plaatsen, adviseert Kooij. „Dat kan in de meeste situaties naar keuze een op gas of een op hout gestookte variant zijn. In de praktijk gebeurt dat al veelvuldig, omdat de consument niet meer zo’n open verbinding met buiten, zo’n tochtgat, wil. De trek in de schoorsteen is vaak met een klep te regelen, maar er gaat wel veel energie verloren.”

Er is een alternatief voor de sfeervolle houtkachel. „Elektrische haarden zijn sterk in opkomst. Die zijn de afgelopen vijf jaar ook enorm doorontwikkeld”, aldus Kooij. „Met lcd- of zelfs hologramtechnieken zijn vlambeelden mogelijk die je voluit de illusie geven dat je voor een echt vuur zit. Deze haarden geven ook voldoende warmte. Maar ja, het echte vuur van een houtkachel blijft toch net wat natuurlijker.”

>milieucentraal.nl; beterstoken.nl; stookwijzer.nu

1 Wat kost een hout- of pelletkachel?

De prijzen variëren van circa 1500 euro voor een eenvoudige Ecodesign-kachel tot wel 10.000 euro voor inbouwhaarden. Installatie op een bestaand rookkanaal kost minstens 300 euro, afhankelijk van de situatie. Voor een nieuw rookkanaal inclusief installatie volgens Bouwbesluit en brandveilige afwerking moet 2000 euro of meer worden neergeteld, afhankelijk van de situatie.

2 Wat kost het om hout te stoken?

Dat hangt van het stookgedrag af. Gert Kooij: „Bij mij thuis gebruik ik de haard voor bijstook, dus warmte in de woonkamer. Ik zet de centrale verwarming overdag op 18 graden, waardoor ik bespaar op gasverbruik, en ik stook ’s avonds de woonkamer gezellig warm. Daarvoor verstook ik een pallet gedroogd stookhout die circa 320 euro kost en daar doe ik de hele winter mee.

Eén kilogram hout bevat ongeveer 4kW warmte bruto. Bij een rendement van 75 procent, minimaal voor Ecodesign, blijft daar 3kW van over. Een gemiddelde woonkamer vraagt circa
7 tot 8 kW warmte per uur, dus circa 2,5 kilogram droog stookhout per uur. Bij drie uur stoken is dat 7,5 kilogram hout per avond. Mijn pallet stookhout bevat circa 1000 kilogram hout, oftewel 133 avonden warmte.”

3 Wat als ik het huis beneden alleen met een houtkachel warm wil krijgen?

Kooij: „Daar zijn we als haarden- en kachelbranche geen directe voorstander van, tenzij je werkt met een zogenaamde accumulatiekachel. Speksteen- of tegelkachels slaan de warmte van een paar uur stoken op en geven die geleidelijk af aan de omgeving. Met twee uur stoken de hele dag warmte is dan mogelijk. Een gewone houtkachel als hoofdverwarming vraagt voortdurend aandacht omdat je de kachel geregeld moet bijsturen en vullen.”

4 Wat kost een elektrische haard?

Moderne elektrische haarden met realistische vuurbeelden zijn vanaf circa 4000 euro te koop. Installatie kost minder, omdat geen rookkanaal hoeft te worden aangelegd. Veelal worden deze toestellen ingebouwd in wandoplossingen, kastenwanden of scheidingswanden.