In Nederland geldt de komende jaarwisseling opnieuw een vuurwerkverbod. De druk op de zorg stijgt door corona en daar moeten niet nog eens honderden vuurwerkslachtoffers bovenop komen, vindt het demissionaire kabinet.

De aanpak werkt. Afgelopen oud en nieuw meldden zich slechts 108 mensen met letsel in ziekenhuizen, 275 bij huisartsenposten. Bij de jaarwisseling 2019/2020 schommelde het rond de 1300.

Een grote groep jongeren en jongvolwassenen zoekt naarstig mogelijkheden om het vuurwerkverbod te omzeilen en illegaal vuurwerk aan te schaffen. Voor de fun. Uit fascinatie voor knallen. Of gewoon omdat het niet mag.

Politie, justitie en het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) maken zich grote zorgen over de illegale handel. Vuurwerk wordt steeds groter en zwaarder, waarschuwen de drie.

Het gaat elk jaar wel een paar keer goed mis, zeggen Jack Sijm van de Politie Nederland en vuurwerkofficier Karin Broere van het Functioneel Parket van het OM. „Vingers of een hand eraf, of gehoorbeschadiging.”

Het gevaar van massa-explosie, waarbij één stuk de hele voorraad ontsteekt, is niet denkbeeldig, stellen Sijm en Broere die beiden ”vuurwerk” in hun portefeuille hebben. „Zwaar illegaal vuurwerk kan zelfs dodelijk zijn.”

De politie stuit regelmatig op zwaar vuurwerk. Het assortiment varieert van mortierbommen (shells) tot zeer zwaar knalvuurwerk (flash bangers). Buskruit is daarbij vervangen door flitspoeder dat krachtiger en ontstekingsgevoeliger is.

Flitspoeder

Een nitraat (2 tot 5 gram flitspoeder) lijkt weinig meer voor te stellen. Ook een Cobra (25 tot 30 gram flitspoeder), tot voor kort het zwaarste knalvuurwerk, valt in het niet bij het nieuwe zeer zware illegale vuurwerk met 100 tot honderden grammen knalpoeder. Recent is knalvuurwerk met 750 gram flitspoeder aangetroffen. De Explosieven Opruimingsdienst Defenisie (EOD) heeft de vuurwerkbom onschadelijk gemaakt.

„Zwaar illegaal vuurwerk is in Nederland bijna nergens legaal op te slaan”, legt officier Broere uit. „Tegelijkertijd zien we dat mensen dit gewoon in woningen, op de slaapkamer of soms zelfs onder een wieg leggen.”

Uit het rapport Dreigingsbeeld Milieucriminaliteit 2021 blijkt dat illegaal knalvuurwerk het hele jaar door wordt gebruikt. „Helaas ook bij evenementen. Niet meer ter vermaak, maar om de orde te verstoren zoals bij recente demonstraties.” Ook bij plofkraken en voetbalwedstrijden is zwaar illegaal spul populair. Of bijvoorbeeld bij aanslagen op politici. Eind maart moest de Mieraskerk in Krimpen aan den IJssel het nog ontgelden door een vuurwerkbom. Bovendien wordt zwaar vuurwerk tijdens de jaarwisselingen gebruikt om vernielingen te plegen en hulpverleners te belagen.

Politie en justitie proberen het zwarte circuit van knalwerk in kaart te brengen. Daarbij gaat het niet zozeer om consumenten die bij de Aldi en Lidl in Duitsland en België een paar pakketten inslaan, maar om de zware, gevaarlijke categorie.

Onderzoek leert dat handelaren zwaar illegaal vuurwerk vaak opslaan in grote loodsen net over de grens met Duitsland en België. In Nederland wordt het via internet verkocht aan consumenten. „We zien steeds vaker dat jonge jongens illegaal vuurwerk kopen, maar ook weer doorverkopen”, zegt officier van justitie Broere. „Een zorgwekkende ontwikkeling.”

Lees ook

Opnieuw vuurwerkverbod, alleen sterretjes en fonteintjes mogen

De politie heeft woensdag nog twee mensen opgepakt in het onderzoek naar de 120.000 kilo vuurwerk die een maand geleden net over de grens in Duitsland in beslag werd genomen.

Het vuurwerk lag opgeslagen in bunkers bij Rheine, op zo’n 20 kilometer afstand van Enschede. De vondst van 120.000 kilo was bijna net zo groot als de 122.815 ton die over heel vorig jaar werd onderschept.

Het OM probeert met het project Oorworm de onlineverkoop te dwarsbomen. De strijd tegen illegale vuurwerkhandel is niet eenvoudig. „Internet is populair bij handelaren, omdat het betrekkelijk anoniem is. Daar is lastig een vinger achter te krijgen”, legt Broere uit. „Het is een kat-en-muisspel.” Een bijkomend probleem is dat het OM tegen obstakels aanloopt in de internationale samenwerking bij de strijd tegen illegaal vuurwerk.

Politie en OM speuren continu naar illegaal vuurwerk, legt vuurwerkspecialist Sijm van de politie uit. „De handel start niet pas in december, maar vindt het hele jaar door plaats. Basisteams en districtsrecherche richten zich op de lokale handel. De landelijke en regionale recherches kunnen zich dan bezighouden met de grote, internationaal georiënteerde handelaren.”

Kritiek

Vanuit de politie klinkt regelmatig kritiek dat bestrijding van vuurwerk weinig prioriteit krijgt vergeleken met andere vormen van criminaliteit. „Vuurwerk is één van de prioriteiten”, werpt officier van justitie Broere tegen. „Politie en OM hebben niet de capaciteit om alles op te pakken en dus moeten er keuzes worden gemaakt.”

Politie en justitie hebben twee jaar geleden de strijd tegen vuurwerk geïntensiveerd, waarbij ook de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) wordt ingeschakeld. „We zien dat de grotere inzet tegen illegale handel een positief effect heeft op inbeslagnames.”

De vuurwerkofficier wijst erop dat er in de bestrijding van het zwarte circuit „nooit voldoende” capaciteit is. „Dat is inherent aan ons werk. Wij kunnen nooit alles doen wat we zouden willen.”

Verliezen

Opsporingsdiensten nemen steeds meer illegaal vuurwerk in beslag. Dit jaar was dat tot dusver 161.237 kilo. In heel 2020 was het 122.815 kilo en in 2019 61.429 kilo, zo blijkt uit de Vuurwerkmonitor van het OM.

Zijn politie en justitie bezig de strijd te verliezen? „Ik denk het niet”, reageert Broere. „Het zware vuurwerk was er al, maar het wordt populairder. Het kan ook zijn dat we meer in beslag nemen omdat we er beter zicht op hebben.”

Of het landelijk vuurwerkverbod de handel in illegaal vuurwerk omhoog stuwt, kan ze niet direct zeggen. „Bij het vuurwerkverbod van afgelopen jaarwisseling hebben we geen explosieve stijging gezien van illegaal vuurwerk.”

Broere waarschuwt voor overspannen verwachtingen. „Het is een utopie om te denken dat we de handel in illegaal vuurwerk volledig kunnen stilleggen.”