Kabinet klem tussen Kamer en Qatar
Voetballiefhebbers juichten dinsdagavond: Nederland mag door naar het WK. Het kabinet staat intussen voor een dilemma: wel of niet naar Qatar? De Kamer was ooit helder: nee. Het kabinet heeft echter met meer rekening te houden.
Nee, over de mensenrechtenschendingen op zich hoefde in februari van dit jaar geen debat gevoerd te worden. The Britse krant The Guardian onthulde enkele dagen daarvoor dat meer dan 6500 arbeidsmigranten zijn omgekomen bij de bouw van nieuwe voetbalstadions in het Arabische emiraat. Maar wat moest de consequentie van de schendingen zijn, met het oog op het WK voetbal dat in november en december 2022 in Qatar wordt gehouden? Noch de koning, noch iemand uit het kabinet zou eind volgend jaar moeten afreizen naar de Golfstaat, stelden SP, GroenLinks, PvdA en ChristenUnie in een motie.
Toenmalig minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok vond die conclusie maar niets. De VVD’er verkoos een andere weg. Geen officiële delegatie naar het WK afvaardigen is „een vermenging van politiek en sport die naar mijn overtuiging echt onverstandig is. Je moet zo’n wereldkampioenschap juist gebruiken als gelegenheid om de gewenste verbeteringen te realiseren”, poneerde hij. „Dus deze motie ontraad ik.”
Daarmee was de kous echter niet af. Een Kamermeerderheid stemde vóór de motie. De coalitiepartijen stemden verdeeld; D66 en CU waren vóór; VVD en CDA (en verder alleen FVD) keerden zich tegen.
Verdedigbaar
Het kabinet was aan zet: wat te doen? Even voor zich uitschuiven maar. Het was immers nog niet zeker dat Nederland zich voor het toernooi zou plaatsen. „We’ll cross that bridge when we come to it”, zo formuleerde Rutte het in juni: we zullen die brug overgaan als we ervoor staan.
De premier maakte duidelijk dat hij het al dan niet mijden van voetbalwedstrijden een dilemma vindt. Fracties wilden destijds dat er niemand van de regering naar wedstrijden in Hongarije en Azerbeidzjan zou gaan. Volgens Rutte zou het wat betreft Qatar goed kunnen dat ervoor diezelfde lijn wordt gekozen. „Dat zou ik helemaal verdedigbaar vinden.”
Nu, bijna vijf maanden na deze woorden van de premier, is het kabinet aangekomen bij de brug. Nederland verzekerde zich dinsdagavond van deelname aan het internationale voetbaltoernooi. Het vraagstuk is er sinds juni niet eenvoudiger op geworden.
Thuisland
In de jaren dat NAVO-militairen gelegerd waren in Afghanistan, hadden talibankopstukken hun thuis in Qatar. In 2013 werd zelfs een kantoor geopend in de hoofdstad Doha. Kortom: Qatar bood de islamitische beweging een veilige omgeving en faciliteerde die.
Nadat talibanstrijders Afghanistan eerder dit jaar in rap tempo terugveroverden, was het de Qatarese luchtmacht die de voormannen terugvloog naar hun thuisland.
In deze periode werd in allerijl geprobeerd Nederlanders en Afghanen die Nederland hadden geholpen, te evacueren. Dat lukte maar ten dele, doordat spoedig vluchten vanaf de luchthaven van Kabul niet meer mogelijk waren.
Het kabinet maakte in oktober bekend nog zeker circa 2100 mensen de mogelijkheid te willen bieden om naar Nederland te komen. Een van de landen waar Nederland op dit moment van afhankelijk is, is Qatar, „dat buitengewoon behulpzaam is overigens”, zei minister van Buitenlandse Zaken Ben Knapen vorige maand in de Kamer. „Het is niet anders”, voegde hij daar meteen aan toe, waarmee hij het ongemak duidelijk maakte. In de afgelopen maanden bereikten tal van evacués Nederland via Qatar.
Het Arabische emiraat is één van de landen via wie contact met de taliban mogelijk is. Niet voor niets reisde voormalig minister van Buitenlandse Zaken Sigrid Kaag af naar Qatar, Pakistan en Turkije om evacuaties vanuit Afghanistan weer mogelijk te maken. Het Arabische emiraat, grofweg zo groot als Groningen, Friesland en Drenthe bij elkaar, bokst in de internationale politieke arena boven zijn gewicht.
En zo moet het kabinet bij de keuze om wel of niet naar het WK te gaan zowel rekening houden met een wens van de meerderheid van de Tweede Kamer (waaronder twee coalitiepartijen), als met, in het licht van de evacuatie-operatie, de diplomatieke verhoudingen met Qatar.
Thuisblijven
Hoe dit aan te pakken? Een reële optie: nóg even vooruitschuiven en aan deze kant van de brug blijven. In de hoop dat met wat tijdrekken meer mensen uit Afghanistan geëvacueerd kunnen worden, zodat de afhankelijkheid van Qatar in elk geval iets vermindert. Los hiervan zal de beslissing wellicht worden overgelaten aan een nieuw kabinet.
Uiteindelijk zal het aanstaande kabinet te zijner tijd vermoedelijk kiezen voor thuisblijven. Want een aanvaring met het parlement en intern gedoe in de coalitie, dat kan de nieuwe regeringsploeg missen als kiespijn.
