Mensen mishandelen hun kinderen meestal niet met een vooropgesteld plan, maar als uiting van radeloosheid. Ze kunnen niet omgaan met een kind dat voortdurend huilt, de spanning in de relatie tussen ouders heeft een kookpunt bereikt, of ouders zijn zelf onvermogend of beschadigd. Onmacht en onvermogen spelen bijna altijd een grote rol. Kinderen en ouders hebben in zo’n situatie dringend hulp nodig. Kinderen en daders zijn vaak evenzeer slachtoffer van wat op een impulsief moment is gebeurd.

We zien in het ziekenhuis ook regelmatig kinderen en jongeren die zijn misbruikt op seksueel gebied. Een meisje van 12 dat jarenlang wekelijks door een oom werd misbruikt. Een jongen van 10 die regelmatig door zijn twee oudere broers werd verkracht. Of dat 16-jarige pubermeisje dat na jaren aan haar beste vriendin durfde te vertellen wat haar vader allemaal met haar deed. Er is gelukkig niet zo vaak sprake van (zwaar) lichamelijk letsel. Maar tegelijkertijd vormt dat een belangrijk onderdeel van het probleem. Seksueel misbruik speelt zich in de onzichtbaarheid af. Het kan jaren voortduren zonder dat de buitenwereld het merkt. Je hebt weliswaar geen zichtbaar gebroken been, maar stuk voor stuk zijn jongeren wel voor de rest van het leven beschadigd.

Die onzichtbaarheid is schrikbarend. Rapportages van de Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen geven aan dat naar schatting een op de drie jongeren te maken krijgt met (een strafbare vorm van) seksueel geweld. Per jaar worden in Nederland ongeveer 21.000 kinderen en jongeren voor de eerste keer slachtoffer van seksueel misbruik. Iedere keer weer zijn de cijfers ongelooflijk stuitend. Afgelopen week meldde een rapport dat sinds de jaren 50 van de vorige eeuw in Frankrijk zeker 216.000 kinderen zijn misbruikt binnen de Rooms-Katholieke Kerk. Door het onderling toedekken van signalen binnen de Kerk bleef het drama lange tijd onzichtbaar en alleen een onafhankelijke onderzoekscommissie kreeg de schokkende feiten boven tafel.

Is bij lichamelijke mishandeling meestal wel duidelijk wie er slachtoffer en wie er dader is, bij seksueel misbruik is dat veel complexer. De kinderen en jongeren die slachtoffer zijn voelen zich zélf vaak schuldig. „Ik ben slecht en ik heb het verdiend”, „Hij doet zo veel voor mij en is zo aardig, dus ik mag het geheim niet verraden”, „Het is allemaal mijn eigen schuld.” Het schuldgevoel en de schaamte vormen voor kinderen en jongeren een enorme drempel om hulp in te roepen. Naar schatting heeft een derde van de slachtoffers het verhaal nooit met iemand anders gedeeld en in slechts een paar procent van de gevallen komt het tot aangifte bij de politie.

Speelt bij lichamelijke mishandeling onmacht vaak een rol, bij seksueel misbruik gaat het bijna altijd om macht. Er is altijd sprake van ongelijkwaardigheid: een volwassene en een kind, een docent en een leerling, een ambtsdrager en een gemeentelid. De dader heeft alle mogelijkheden om naar buiten toe uit te stralen dat er echt niets aan de hand is en het slachtoffer wordt niet opgemerkt, niet gehoord, niet geloofd.

De feiten roepen op om niet langer naïef te zijn. Het speelt zich af onder onze ogen: in onze gezinnen, in onze scholen, in onze gemeenten. En zolang we het niet geloven, zolang we het binnen onze eigen kring willen beoordelen en afhandelen, zolang we allerlei ongezonde machtsverhoudingen in stand houden blijft deze roepende ongerechtigheid doorgaan. Zolang jongeren hun hulp moeten zoeken binnen dezelfde familie, school of kerk krijgen we de realiteit niet op tafel. Laten we luisteren en oprecht geïnteresseerd zijn in hoe het gaat met onze jongeren en ons openstellen voor echt onafhankelijk onderzoek, beoordeling en melding wanneer er signalen zijn dat er iets misgaat.

De auteur is hoogleraar kinderlongziekten.