Lector Robert Baars stimuleert ‘klimaatslimme’ melkveehouderij
De Nederlandse melkveehouderij moet krimpen om stikstofgevoelige planten en het klimaat te redden. Afrikaanse landen willen juist dat hun boeren meer zuivel produceren. Een onderzoeker die beide terzijde staat, moet wel in een spagaat zitten. Robert Baars vat de koe bij de horens.
Eén Nederlandse koe geeft evenveel melk als misschien wel twintig koeien in Nigeria bij elkaar. Met dit voorbeeld maakt Baars duidelijk dat er in ontwikkelingslanden nog heel wat te winnen valt, waarbij de uitstoot van broeikasgassen per kilogram melk omlaag kan.
Zuivel en klimaat, dat zijn de twee brandpunten van zijn opdracht aan hogeschool Van Hall Larenstein. In september trad hij aan als lector Climate smart dairy value chains, kortweg geparafraseerd als klimaatslimme zuivel.
Een lector is geen gewone docent, maar een onderzoeker. Zijn taak is het om bij te dragen aan de beroepspraktijk –in dit geval de melkveehouderij in Nederland én in ontwikkelingslanden– en aan het verbeteren van het onderwijs. Hij is daarmee een belangrijke spil in de driehoek onderzoek, onderwijs en praktijk.
Driehoek
In Nederland is die driehoek heel sterk, zegt Baars. Mede daardoor staat ons land aan de wereldtop. De coöperatieve zuivelreus FrieslandCampina, die driekwart van de Nederlandse melkplas verwerkt, is actief in Europa maar ook groot in Azië en Afrika. Het bedrijf staat met een omzet van ruim 11 miljard euro in de top tien van zuivelmultinationals.
Baars (59), die aan de Wageningse universiteit tropische veehouderij heeft gestudeerd, kent het klappen van de zweep in ontwikkelingslanden. Twaalf jaar werkte hij voor het ministerie van Buitenlandse Zaken in Afrika en Costa Rica. Hij ondersteunde inheemse boeren bij het verbeteren van de melkproductie. Gaandeweg kwam er daarbij meer aandacht voor de rest van de keten (verwerking en distributie) en ook voor onderzoek en onderwijs.
Geen sinecure, erkent hij. „Er is een groot cultuurverschil met Nederland. Een Nederlandse boer streeft naar maximale productie, maar voor een Afrikaanse boer betekent een koe allereerst zekerheid, ook al geeft ze in onze ogen heel weinig melk. Als je één koe hebt, heb je vaak al een hoger inkomen dan met een baantje in loondienst.”
De groeiende middenklasse in Afrikaanse landen vraagt om meer zuivel. Regeringen willen de binnenlandse productie daarom vergroten. Die moet efficiënter worden. In de praktijk lukt dat alleen op grotere boerderijen, zegt Baars. „Daar ligt de melkproductie per koe veel hoger dan bij traditionele boeren, dankzij betere voeding en beter management.”
Groei in Afrika dus, maar hoe zit het in Nederland over pakweg twintig jaar? Baars: „Ik verwacht dat de druk op de melkveehouderij om in te krimpen alleen maar zal toenemen. Jarenlang werd de afname van het aantal boeren opgevangen door schaalvergroting bij de blijvers, zodat de totale productie op peil bleef. Maar de wetgeving zal schaalvergroting en intensivering een halt toe roepen. Krimp is van de veestapel onontkoombaar. En ja, dat gaat waarschijnlijk ten koste van onze export.”
Hij verwijst naar de stikstofproblematiek, waarbij de melkveehouderij als een van de grote vervuilers wordt beschouwd. Daar komt de klimaatdiscussie nog bij.
Rekening
Baars vindt het niet eerlijk als het probleem alleen maar bij de boeren wordt neergelegd. „Die zijn jarenlang gestimuleerd om meer te produceren.”
Wie vrijwillig, tegen vergoeding, stopt moet dat kunnen doen maar boeren die door willen gaan, moeten volgens hem de financiële ruimte krijgen om te innoveren in nieuwe, emissiebeperkende technieken. „Technisch kan er veel. Ik denk bijvoorbeeld aan het wegvangen van methaan. Maar dan zal de melkprijs omhoog moeten.”
