Hoe graag hadden ze de orgels van de Grote Kerk in Alkmaar horen weergalmen. Maar dat zit er deze zaterdag voor de leden van de Vereniging Organisten Gereformeerde Gemeenten (VOGG) niet in. De directie van de eeuwenoude kerk in de kaasstad stond niet toe dat de VOGG haar jaarvergadering in de kerk houdt. Reden? De organistenvereniging ziet het niet zitten om van alle bezoekers bij de kerkdeur een QR-code te vragen.

Zo’n coronapas is vanaf deze zaterdag verplicht bij onder meer uitingen van kunst en cultuur. Bij religieuze samenkomsten, zoals een eredienst, hoeven mensen geen QR-code te laten zien.

De VOGG opperde onlangs bij de directie van de Grote Kerk in Alkmaar om van de jaarvergadering een kerkelijke bijeenkomst te maken. Dan zou een coronopas niet nodig zijn. Maar die werkwijze wees de kerk van de hand. „In onze kerk vinden allerlei culturele activiteiten plaats. De kerk is al ruim 25 jaar geen plek meer voor de eredienst”, zegt directeur Peter Blaauboer van de Grote Kerk. „Het zou raar zijn om de jaarvergadering van de VOGG dan nu zo te benoemen. Met als doel de wetgeving te omzeilen. Dat lijkt ons niet juist.”

VOGG-bestuurslid Aad de Ligt is ontstemd dat de kerk geen groen licht gaf. Hij spreekt van „starheid” van de kerk, al kan hij de beslissing van ‘Alkmaar’ ook wel „een beetje begrijpen.”

De Ligt beaamt dat ‘zijn’ organistenverening de jaarvergadering wilde bestempelen als religieuze bijeenkomst, om zo onder de coronopas uit te komen. „Dat had wat mij betreft prima gekund. Dan hadden we in de geest van de regelgeving gehandeld. Wij zijn een kerkelijke vereniging en beginnen bijvoorbeeld met Schriftlezing en gebed.”
De tientallen orgeliefhebbers wijken deze zaterdag uit naar de Julianakerk van de gereformeerde gemeente in Dordrecht. „We houden onderling 1,5 meter afstand.”

Onrust

Glashelder is: voor een zondagse kerkdienst hoeven bezoekers geen coronapas te tonen. Maar is de QR-code wel nodig voor andersoortige activiteiten in kerkgebouwen? Die vraag zorgt voor onrust, frustratie en onzekerheid in christelijke kring, blijkt uit een belronde de afgelopen dagen langs ‘kerkmanagers’ en musici. Koren staan in dubio. Er gaan verhalen over musici die een optreden in een kerk als ”eredienst” willen bestempelen, om zo geen coronapas te hoeven vragen.

„Zangavond is geen eredienst, ook al worden er religieuze liederen gezongen” - Kerkrentmeester Bok

Duidelijk is dat bij (orgel)concerten bezoekers met ingang van deze zaterdag de coronapas dienen te tonen. De Rijksoverheid verplicht de QR-code namelijk bij „evenementen” en „vertoning van kunst en cultuur.” Ook als het concert in een kerk wordt gehouden, is de pas vereist. „Het soort locatie is niet van belang”, meldt een woordvoerder van het ministerie van Justitie en Veiligheid desgevraagd.

Misbruikt

„Ik zit in een spagaat”, vertolkt organist en dirigent Marco den Toom een gevoel dat breder leeft onder musici in reformatorische kring. „Als ik wél een QR-code vraag, komt de ene helft van mijn publiek niet op. Vraag ik géén QR-code, dan blijft de andere helft thuis.”

Met lede ogen ziet hij hoe orgelminnend Nederland elkaar in de haren vliegt over de QR-code bij concerten.
Den Toom zegt voorlopig af te zien van solo-optredens waar de coronapas wordt gehanteerd. „Ik heb het gevoel dat onder meer de culturele sector misbruikt wordt om mensen aan te moedigen zich te laten vaccineren. Daar wil ik op persoonlijke titel niet aan bijdragen.”

De musicus uit Nijkerkerveen loopt daarentegen niet weg voor muzikale festiviteiten waar de QR-code wordt gevraagd en waar hij een van de mensen is die optreden. „Hoezeer ik ook walg van die QR-toestanden, ik zal een inkomen moeten blijven vergaren.”

Hij breekt zich het hoofd over de toekomst. „Is die QR-code een tienjarenplan? Hoeveel publiek komt er nog bij de grote kerstconcerten als er een coronapas wordt gevraagd?”

Maatwerk

Ook Minne Veldman uit Urk merkt dat orgelliefhebbers „elkaar lopen te verketteren” over de coronapas. „Nuchterheid en nuance zijn ver te zoeken.”

De musicus zou willen dat er ruimte is voor maatwerk. „Veel orgelconcerten in christelijke kring trekken niet meer dan pakweg honderd belangstellenden. Die kunnen in een grote kerk prima op 1,5 meter afstand van elkaar zitten. Kennelijk kan dat op 24 september wel, en bij de invoering van het nieuwe coronaregime op 25 september ineens niet meer.”

Verschillende monumentale kerken waar frequent koren en musici uit christelijke kring optreden, zullen de coronapas hanteren.

„Orgelliefhebbers lopen elkaar te verketteren. Nuance is ver te zoeken” - Minne Veldman, musicus

Dan gaat het onder meer om de Maartenskerk in Zaltbommel en de Grote Kerk in Dordrecht. Ton Bok, kerkrentmeester van de Grote Kerk Dordrecht: „Wij volgen de richtlijnen van de overheid.” Recent vroeg de organisatie van een zangavond een bijeenkomst in de Grote Kerk Dordrecht als eredienst te betitelen, om onder de coronapasverplichting uit te komen. „Dat hebben we geweigerd”, zegt Bok. „Een zangavond is geen eredienst, ook al worden er religieuze liederen gezongen.” Bok tekent wel aan dat er een „grijs gebied” is. „We zullen daar in wijsheid mee om moeten gaan. We hebben als kerk onze verantwoordelijkheid naar de maatschappij.”

Ook de Sint-Janskerk in Gouda vraagt concertbezoekers een QR-code. De maatregel leidt tot discussie bij koren die willen optreden in Gouda, merkt Jaap van Rijn, directeur van de Stichting Goudse Sint-Jan. „Sommige koren twijfelen nog of ze komen zingen.” Enkele zanggezelschappen zijn juist blij met de pas. „Ze vinden het fijn dat er in principe minder risico op besmetting is onder hun publiek. Bovendien is de 1,5 meter geschrapt. Dat betekent dat meer mensen de kerk in kunnen. Dat is goed voor de inkomsten van het gezelschap.”

Van Rijn kreeg ook „enkele echt negatieve reacties” per mail. „Sommigen verkeerden in de veronderstelling dat voor de zondagse erediensten ook een coronapas nodig is. Maar dat klopt dus niet.”