Ja, er ontstonden mooie initiatieven te midden van de chaos in de Libanese hoofdstad Beiroet, nadat daar op 4 augustus 2020 bijna 2800 ton verwaarloosd ammoniumnitraat in de haven ontplofte. Waar de overheid het liet afweten, sloegen gewone burgers de handen ineen. Ze verzorgden slachtoffers, ruimden puin en herstelden huizen.

Ook de kerken in Libanon deden wat ze konden. Via hun netwerken gaven ze niet alleen steun aan de vele slachtoffers in de eerste uren en dagen na de ramp; ze gaan daarmee door tot vandaag de dag. De bestuurlijke chaos in het land bracht het beste in veel mensen naar boven.

Maar verder? Verder heeft de ramp –die meer dan 200 doden en 6500 gewonden eiste– vooral het steeds lelijker wordende gezicht van Libanon laten zien. De explosie was daarvan niet de oorzaak, maar verergerde de situatie wel.

De economische crisis bijvoorbeeld, die al woekerde vóór de explosie, is sindsdien vergroot tot bijna onvoorstelbare proporties. De economie kromp tussen 2018 en 2021 met 40 procent. Volgens de Wereldbank is de situatie in Libanon hard op weg om in de top drie te belanden van grootste wereldwijde crises sinds 1850.

Opeet

Dat zijn cijfers waarvan iedere Libanees de gevolgen merkt. De middenklasse is in rap tempo aan het verdwijnen omdat hyperinflatie ieders spaargeld opeet. Elektriciteit is voor de meeste Libanezen dagelijks urenlang niet beschikbaar. Honderdduizenden, onder wie kinderen, beginnen zelfs honger te lijden. In Beiroet, ooit een van de welvarendste steden van het Midden-Oosten, wordt op straat meer gebedeld dan ooit. De stad is in economisch opzicht een schim van zichzelf geworden.

Intussen is de situatie in de haven een jaar na de explosie nauwelijks verbeterd. Mensenrechtenorganisatie Amnesty International heeft de Libanese autoriteiten ervan beschuldigd het onderzoek naar de explosie „schaamteloos” te belemmeren. Sinds het drama heeft nog geen enkele verantwoordelijke voor een rechter moeten verschijnen.

Soortgelijke conclusies trekt Human Right Watch in een dinsdag uitgebracht rapport. Bewijsmateriaal, zoals allerhande documentatie over de opslag van het gevaarlijke ammoniumnitraat, laat duidelijk zien dat hoge ambtenaren verwijtbaar hebben gehandeld. Maar „systematische problemen in Libanons juridische en politieke systeem stellen hen in staat om hun verantwoordelijkheid te ontlopen”, aldus de opstellers.

De sektarisch verdeelde politiek van Libanon is erbij gebaat om dingen te laten zoals ze zijn. Door de schimmige status van de haven konden bijvoorbeeld allerlei partijen dingen het land binnensmokkelen, van luxegoederen tot wapens. Onder meer de machtigste partij van het land, Hezbollah, had daar baat bij.

Druppel

Intussen hebben steeds meer Libanezen het geloof verloren dat dit corrupte systeem nog kan worden hersteld. De explosie in de haven was voor duizenden de spreekwoordelijke druppel. Velen die het geld hadden, vertrokken in het afgelopen jaar naar andere landen in de regio of naar Europa of de Verenigde Staten.

Zelfs mensen zonder geld, onder wie Syriërs die gehoopt hadden in Libanon een veilig toevluchtsoord te vinden, ondernamen in de achterliggende maanden wanhoopspogingen om het land te verlaten. Met gammele bootjes proberen zij de Middellandse Zee over te steken. Waarschijnlijk zal dat in de komende maanden nog veel vaker gebeuren, want tekenen van herstel zijn voor Libanon ver weg. Beiroet is van het „Parijs van het Midden-Oosten” een stad geworden die je ontvlucht.