Stevin Veenendaal en zijn partner Sjoerd Hulshuizen hebben twee dochters: Liv (3) en Jill (1). Voor het krijgen van de kinderen reisden ze af naar de Verenigde Staten, waar ze een eiceldonor en een draagmoeder regelden via een commercieel bedrijf. In Nederland is commercieel draagmoederschap verboden.

De kosten van de ivf-behandeling van de draagmoeder wilde het homoseksuele stel aftrekken van de inkomstenbelasting. De fiscus stak daar echter een stokje voor. De twee mannen legden zich daar niet bij neer en spanden een rechtszaak aan. De rechter oordeelde woensdag dat er sprake is van discriminatie en een „ontoelaatbaar” verschil in behandeling. Heterostellen kunnen een ivf-behandeling namelijk wel van de belasting aftrekken.

Geld krijgen de heren niet; daarvoor moet eerst de wet worden gewijzigd en die macht heeft de rechter niet. De rechtbank vindt daarom dat de politiek via wetgeving een oplossing moet vinden om de „ongelijke” behandeling op te heffen.

Wensgeneeskunde

Prof. Jochemsen vindt niet dat er sprake is van onterechte discriminatie. „Discriminatie betekent dat gelijke situaties verschillend worden behandeld. Dat is nu niet zo. Er is een gegeven verschil tussen een hetero- en homostel wat betreft de mogelijkheid van kinderen krijgen. Hier is dan ook sprake van wensgeneeskunde en niet van het oplossen van een medisch probleem zoals bij heterostellen.”

Vruchtbaarheidstechnieken zoals reageerbuisbevruchting (ivf) hadden oorspronkelijk ten doel om mensen te helpen die niet op een natuurlijke manier kinderen konden krijgen, zegt Jochemsen. „Wat we nu zien is dat dergelijke technieken steeds meer worden gebruikt om mensen om sociale redenen te helpen aan een kind. Het kind is een product geworden.”

Of de kosten van de ivf-behandeling voor homostellen wel of niet aftrekbaar voor de belasting zijn, noemt de medisch ethicus „eigenlijk marginaal.” „Dat is het belangrijkste punt niet. Wel betekent de uitspraak van de rechter een toenemende maatschappelijke legitimatie van onnatuurlijke voortplanting.”

Veenendaal en Hulshuizen vormen niet het eerste homostel in Nederland dat via draagmoederschap aan kinderen is gekomen, zegt de hoogleraar. „Het gebeurt zeker al twintig jaar. In die zin is de kwestie niet nieuw. Vaak komt zo’n homostel via eigen contacten aan een draagmoeder. Bevruchting van de vrouw kan via zelfinseminatie. Daar is geen kliniek voor nodig, al zou die wel hulp willen bieden, denk ik.”

Draagmoederschap komt in Nederland ongeveer tien keer per jaar voor; verzoeken zijn er twee tot drie keer zo vaak. „Wereldwijd is het een hele industrie geworden. Naar de effecten op kinderen en ouder-kindrelaties is inmiddels heel wat onderzoek gedaan. De resultaten zijn hier en daar tegenstrijdig; voorstanders claimen vooral positieve resultaten. Duidelijk is dat draagmoederschap nogal eens voor ernstige problemen zorgt. Bijvoorbeeld als de wensouders tijdens de zwangerschap scheiden en het kind niet meer willen.”

Hagar

Jochemsen verwacht dat kinderen die via draagmoederschap ter wereld komen vaker met psychologische en relationele problemen te kampen zullen krijgen. „Studies laten zien hoezeer een kind in de moederschoot al een relatie met de moeder ontwikkelt. Bij draagmoederschap wordt dat verbroken.”

Soms wijzen voorstanders op de geschiedenis van Abraham, die een kind bij Hagar verwekte. Dat is echter geen Bijbels argument voor draagmoederschap, stelt Jochemsen. „Hagar en Ismaël bleven bij elkaar, zelfs toen Ismaël de woestijn in werd gestuurd. Bij draagmoederschap komt het kind bij een andere moeder terecht.”

De politiek is nu aan zet om na te denken over een eventuele wetswijziging, die het mogelijk maakt dat een ivf-behandeling van een homostel aftrekbaar wordt. Jochemsen vreest dat die wijziging er gaat komen. „De geesten zijn er rijp voor. Elke vorm van beperking van seksuele en reproductieve vrijheid is discriminatie en moet weg. De op de schepping gebaseerde natuurlijke ordeningen wil men niet meer aanvaarden.”