„Vanmorgen reden ze de grafzerken naar buiten”, wijst gids Ger van der Eijk. Hij doelt op de stenen van minder bekende overledenen die in de kerk begraven liggen. Tot de koninklijke kelder klaar is, worden die elders opgeslagen.

Bezoekers van de kerk kunnen via kijkgaten in een houten wand rondom de bouwplaats een blik werpen op de werkzaamheden. Als de grond straks blootligt, mogen eerst archeologen aan de slag. „Een goudmijntje voor hen”, zegt Van der Eijk. Wetenschappers verwachten onder de kerkvloer veertiende-eeuwse verdedigingswerken aan te treffen, maar ook begraven menselijke resten. Vondsten die meer kunnen vertellen over ziekten, eetgewoonten en grafrituelen in een ver verleden.

Na die opgravingen kan de uitbreiding van de koninklijke grafkelder echt beginnen. Nu zijn 46 plekken bezet en is er nog slechts ruimte over voor 3 overledenen. Het nieuwe gedeelte moet plaats bieden aan twintig kisten. Een maquette in de kerk laat in miniatuur zien hoe het er momenteel uitziet, daar onder de grond. Een plek waar het publiek niet mag komen, want de kelder is privéterrein van de koninklijke familie. Anders dan in bijvoorbeeld België en Engeland, waar de graftombes van dichtbij te zien zijn. In Nederland bewaart de burgemeester van Delft de sleutel. Die inspecteert de kelder elk jaar.

Willem van Oranje vond er in 1584 als eerste zijn laatste rustplaats; prins Bernhard in 2004 als laatste. Normaal gesproken zou Willem van Oranje in Breda bijgezet zijn, maar omdat die stad bezet was door de Spanjaarden, koos men voor woonplaats Delft.

Erg populair was de Vader des Vaderlands niet, toen hij werd doodgeschoten door Balthasar Gerards, vertelt Van der Eijk. „De slechte situatie in de republiek straalde op hem af. Een staatsman was hij nog niet.” Pas jaren later werd zijn succes duidelijk en kreeg Willem van Oranje zijn faam terug.

Toen pas verrees ook het bekende praalgraf in de kerk. Met de vier pilaartjes en de vrouwen ernaast heeft het iets weg van „een Grieks tempeltje”, vindt de gids. Onder het afdak toont een marmeren beeld Willem van Oranje op zijn sterfbed. Het hondje zit trouw aan zijn voeten. Bovenop staren doodshoofdjes de bezoeker aan. Volgens de gids houden die een vermaning in: „Je kunt nog zo rijk of belangrijk zijn, maar zó eindig je.”

Precies onder het praalgraf bevindt zich het oudste deel van de grafkelder. Willem van Oranje zelf ligt er, en tien van zijn meest nauwe verwanten. Een paar kleine kistjes met het opschrift ”onbekend” zijn vermoedelijk van levenloos geboren kleinkinderen van hem.

Het was koning Willem I die de opdracht gaf voor een eerste uitbreiding van de kelder onder het verhoogde gedeelte in de kerk. Op die plek staat de kist van de koning zelf – vooraan op de achterste rij, laat de maquette zien. Ernaast koningin Juliana en prins Bernhard. En daarnaast prins Claus, met nog een lege plek ernaast. Ook boven koning Willem III en koningin Emma kunnen nog twee kisten staan.

De trap die de rouwende familie bij een begrafenis afdaalt, ligt verborgen onder een loodzware steen. ”Hier verwacht Willem I, de Vader des Vaderlands, de wederopstanding”, vermeldt een Latijnse tekst. Voorafgaand aan een bijzetting moet een kraan het tonnen wegende gevaarte van zijn plek takelen. Dan ontstaat er een gat van zo’n 10 meter en komt de trap tevoorschijn.

Die trap werd overigens pas tijdens Emma’s begrafenis in 1934 voor het eerst gebruikt. Eerder liet men de kisten zakken door een gat naast het praalgraf van Willem van Oranje – nog te herkennen aan een koperen ring in de vloer. Op een gegeven moment ging dat mis. De kist van koning Willem II paste er nauwelijks doorheen. „Met duwen en trekken kregen ze het voor elkaar”, vertelt Van der Eijk. „Een gênante vertoning.”

Dat moest anders dus. De trap maakte de entree koninklijker. Als een van de Oranjes wordt bijgezet, ziet heel Nederland de koninklijke familie onder aan de trap achter een gordijn verdwijnen. Daar, in het voorportaal, nemen ze buiten het zicht van de camera’s afscheid. Daarna wordt de kist weggereden naar de ruimte achter in de kerk waar het voorgeslacht ligt. Om te wachten op de jongste dag.

Op welke plekken liggen de Oranjes begraven? Deel 1: Delft.