Graftombe uit 1300 ontdekt tijdens renovatie Waalse kerk Maastricht
De renovatie van de Waalse kerk in Maastricht levert interessante archeologische vondsten op. Het nieuwe gebedshuis moet „zielsarmoede” tegengaan.
„Na een volledige grondscan zijn we er inmiddels achter dat zich onder de Waalse kerk twee kelders bevinden, evenals twee graftombes en zestien graven. Onder in ieder geval acht graven liggen waarschijnlijk nog botten”, zegt Klaas Koelewijn, voorzitter van Stichting Waalse Kerk Maastricht.
Het bodemonderzoek werd uitgevoerd nadat een aannemer in oktober 2024 op twintig skeletten stuitte, toen hij voor de aanleg van een meterkast anderhalve meter de grond in moest. Een van de graftombes onder de Waalse kerk is zelfs te dateren in 1300, zegt Koelewijn.
„De Waalse kerk is gebouwd in 1732, maar daarvoor stond er op die plaats de Sint-Hilariuskapel, die stamt uit de dertiende eeuw. Die kapel was door de katholieke Limburgers gegeven aan de protestantse hugenoten die in 1680 van Frankrijk naar Maastricht vluchtten. Omdat de kapel op instorten stond, is hij platgegooid en hebben de hugenoten de Waalse kerk ervoor in de plaats gebouwd.” Dat maakt het historische gebouw tot de eerste protestantse kerk die in Maastricht gebouwd is, aldus Koelewijn.
Een van de mensen die onder de Waalse kerk begraven zijn, is Adrien Pelerin (1698-1771). Hij was de eerste hoogleraar geneeskunde aan de Maastrichtse universiteit.
Haalbaarheidsonderzoek
Hoewel de landelijke Nederlands Gereformeerde Kerken en Gereformeerde Kerken vrijgemaakt pas in 2023 fuseerden, deden de plaatselijke Maastrichtse gemeenten dat in augustus 2015 al, vertelt Koelewijn. „Een van de gemeenten kerkte al in de Waalse kerk, de andere in een clubhuis. Na de fusie besloten we als samenwerkingsgemeente dat we de Waalse kerk breder open wilden stellen dan alleen op zondag.”
Akkoord van de gemeente Maastricht krijgt de gemeenschap in 2020, na uitgebreid haalbaarheidsonderzoek. De omgevingsvergunning volgt eind 2023, waarna de renovatie kan beginnen. Aan het project hangt echter een fors prijskaartje. In eerste instantie worden de kosten begroot op 3,9 miljoen euro. „Eind 2023 hadden we 3 miljoen euro op de bank”, zegt Koelewijn. „Dat geld haalden we op met het aanschrijven van fondsen, geld van de provincie en het rijk en vooral ook heel veel giften. De donaties leverden 4 ton per jaar op.”
Om de renovatie te financieren, geeft de stichting ook renteloze leningen uit. „Voor een lening van 1000 euro krijg je een certificaat voor een dakpan op de Waalse kerk.” Als het project is afgerond, houdt de stichting met culturele anbistatus als het goed is jaarlijks een bedrag over, waarmee de leningen door loting weer uitgekeerd kunnen worden. Koelewijn: „Ik zeg wel altijd tegen mensen dat ze het geld niet direct nodig moeten hebben als ze het ons lenen.”
De crowdfundingsteller staat inmiddels op 3,5 miljoen euro. Er zal echter nog minimaal 9 ton nodig zijn, zegt Koelewijn. „Door alle onderzoeken loopt de renovatie vertraging op. Daardoor moeten we nu de materiaalprijzen van 2025 in plaats van 2024 betalen. Ook zitten er nu gaten in de vloer en moet de hele constructie opnieuw berekend worden, omdat we rekening moeten houden met de grote kelders.”
De eerste fase van de renovatie, een aanbouw, is voltooid. De doordeweekse kerkelijke activiteiten van de gemeente, zoals het geven van catechisatie en de Alphacursus, kunnen inmiddels weer in de Waalse kerk plaatsvinden. Voor de kerkdiensten is de gemeente uitgeweken naar de nabijgelegen Sint-Theresiakerk. Als het archeologisch onderzoek voorbij is, kan de aannemer verder. Koelewijn hoopt dat het gebouw met Pasen 2026 weer volledig ingericht en in gebruik genomen kan worden.
Ontwerp van de renovatie. beeld Stichting Waalse kerk Maastricht
De nieuwe aanbouw van de Waalse kerk. beeld Stichting Waalse kerk Maastricht
Keuken van de nieuwe aanbouw. beeld Stichting Waalse kerk Maastricht
Renovatiewerkzaamheden in de kerkzaal. beeld Stichting Waalse kerk MaastrichtZielsarmoede
De Waalse kerk zal in haar nieuwe uitvoering ingezet worden om „zielsarmoede tegen te gaan”, meldt de website voor de renovatie. „Dat is tweeledig”, zegt Koelewijn. „In Maastricht is veel eenzaamheid en armoede. Dat willen we bestrijden. Ook zijn er mensen die wel rijk zijn, maar arm in hun ziel. Dat verstaan we onder zielsarmoede. Het Evangelie is een zalf voor de ziel. Ook muziek heeft die functie, daarom willen we ook klassieke concerten gaan geven. De Waalse kerk moet een ontmoetingsplek worden voor Maastrichtenaren en passanten.”
Het kerkgebouw zal op zondag plaats geven aan zo’n zestig leden van de Maastrichtse Nederlandse gereformeerde kerk. „Ook bezoeken iedere week zo’n veertig gasten de zondagse diensten”, zegt Koelewijn. „Steeds meer jongeren en volwassenen vinden de weg naar onze kerk. Ook katholieken, die de manier waarop het Evangelie bij ons gepreekt wordt, waarderen.”
De renovatie heeft de Waalse kerk bekendheid gegeven, zegt de voorzitter van de stichting. „Niemand kende de Waalse kerk als je er een paar jaar geleden naar vroeg. Café Forum, dat er vlak naast zit, wist iedereen te vinden, maar dat er een levende kerk naast stond, was onbekend. Maar sinds de renovatie en de vondsten die daarbij gedaan zijn, kent heel Maastricht ons.”
Koelewijn is blij met de steun van het Maastrichtse stadsbestuur. „Ze gingen allereerst akkoord omdat de renovatie zorgt voor een minimale monumentale belasting. Maar ze waren ook blij dat er eindelijk een kerk in Maastricht gewoon kerk blijft en niet omgebouwd wordt tot boekhandel, sporthal of hotel. Wij wilden ook bewust dat het een kerk zou blijven. God is al 300 jaar bezig op deze plek.”
