De commissie hield de omgang van EU-landen met democratie, fundamentele rechten en de positie van minderheden voor de tweede keer tegen het licht. Het nieuwe rechtsstaatrapport kan naast dat van vorig jaar worden gelegd, zodat duidelijk wordt welke richting het uitgaat, klinkt het in Brussel. De nieuwe beoordeling bevat huiswerk voor alle lidstaten, maar de meeste aandacht gaat naar de afglijdende ‘zorgenkinderen’ Hongarije en Polen.

Ook de ontwikkelingen in Slovenië, dit halfjaar voorzitter van de EU, baren het dagelijks bestuur van de EU zorgen. Daar „verslechtert de persvrijheid”. Eurocommissaris Věra Jourová (Waarden) wijst bijvoorbeeld op het afknijpen van het nationale persbureau. De regering wil het zo dwingen een meer regeringsgezinde koers te varen, zegt het persbureau.

Nederland heeft ook nog wat wel wat te verbeteren, vindt de Europese Commissie. Zo „is er ruimte voor uitgebreidere openbaarmaking” van wie er nu precies de baas is bij een krant, zender of ander medium. De overheid reageert verder geregeld traag of onvolledig als journalisten om informatie vragen, maar daar wordt wel aan gewerkt, noteren de opstellers van het rapport. En Nederland buigt zich sinds de moord op Peter R. de Vries ook weer extra over de veiligheid van journalisten.

De Europese Unie kan sinds dit jaar de geldkraan dichtdraaien als de rechtsstaat er in een land zo slecht aan toe is dat subsidies misschien verkeerd terechtkomen. Dat zou het geval kunnen zijn als corruptie de vrije hand krijgt of de regering invloed krijgt op rechters.

Maar ook als het niet van financiële strafmaatregelen komt heeft het rechtsstaatrapport „heus impact”, verzekert Eurocommissaris Didier Reynders (Justitie). Het maakt gevaren voor de rechtsstaat onderwerp van gesprek, zowel binnen als tussen EU-landen. Dat werkt „preventief”, zegt Reynders, die geslaagde voorbeelden aanhaalt uit onder meer Spanje.