Enthousiast zingt het koor achter de preekstoel, al zwaaiend met de rode Chinese vlag: „Luister naar de woorden van de Partij, volg het pad van de Partij.” Het eeuwfeest van de Communistische Partij gaat ook in kerken niet onopgemerkt voorbij. Met een reeks aan activiteiten, zoals lezingen en tentoonstellingen over de partijgeschiedenis, dragen door de staat gecontroleerde bedehuizen hun steentje bij. Een rooms-katholieke gemeente wijdde uit dankbaarheid zelfs Pasen aan de „glorierijke geschiedenis van de oprichting van de Communistische Partij.”

Dat kerken zich zo openlijk verbinden aan de politieke machthebbers, verbaast Shun-hing Chan helemaal niet. Volgens de hoogleraar –gespecialiseerd in de relatie tussen kerk en staat– aan Hong Kong Baptist University (HKBU) worden kerken die zijn aangesloten bij de door de overheid erkende denominaties geacht dat te doen. Het is de prijs die ze moeten betalen voor hun erkenning door de autoriteiten.

De huidige president Xi Jinping huldigt de visie ”De staat is de meester, religie de dienaar”, zegt Chan. „Onder zijn bewind komt de partij op de eerste plek en moeten kerken daar loyaal aan zijn.” Xi heeft ”sinificatie” van religies tot officieel beleid gemaakt: de leer moet in overeenstemming worden gebracht met de socialistische ideologie.

De overheidsinvloed in de erkende kerkgenootschappen is zodoende groot. Afbeeldingen in kerken moeten plaatsmaken voor portretten van de president. Religieuze leiders krijgen trainingen om de geloofsleer op een lijn te brengen met het denken van de Partij. Ook moeten ze volgens recent ingevoerde regels het moederland liefhebben.

Het is dan ook niet verwonderlijk dat de patriottische vereniging voor rooms-katholieken (CPCA) het jubileum eerder dit jaar de „belangrijkste gebeurtenis voor de kerk in China”, noemde. En volgens ds. Xiu Xiaohong, voorzitter van de erkende Driezelfkerk, is het doel van christenen in China om „bij te dragen aan de opbouw van een modern socialistisch land.” Kerkleden moeten werken en bidden voor „een stralende en glorieuzere toekomst in de volgende eeuw onder leiding van de CCP.”

R

epressie

In de afgelopen decennia probeerden de autoriteiten alle kerken in het land te verenigen in een van de toegestane patriottische kerkgenootschappen en zo de greep op de kerk te verstevigen. Een groot deel van de naar schatting 100 miljoen christenen weigert dat echter. Zij komt samen in niet-geregistreerde huisgemeenten.

Het is tijdens de Culturele Revolutie (1966-1976) onder Mao Zedong dat op het platteland deze huiskerken als paddestoelen uit de grond schieten. Deze periode is berucht vanwege de enorme repressie waardoor christenen in het geheim bij elkaar moeten komen. De daaropvolgende periode tot 1989 wordt juist gekenmerkt door „een vriendelijke omgang met de kerken”, zegt Chan. Het opendeurbeleid geeft christenen ademruimte. „In deze tijd maakt de kerk een ongekende groei door.”

Totdat de autoriteiten door middel van nieuwe regelgeving de touwtjes weer aantrekken. Deze periode tot circa 2010 wordt vooral gekenmerkt door onderhandeling, aldus de hoogleraar. Voorgangers en ambtenaren proberen een vorm te vinden die voor beiden acceptabel is. De kerk maakt nog wel een groei door, maar in een lager tempo.

Met het presidentschap van Xi is de repressie weer terug, zegt de hoogleraar. De Chinese leider doet er alles aan om kerken –geregistreerd of niet– naar zijn hand te zetten. Voornamelijk de publieke huiskerken in de steden, zoals de Vroege Regen Verbondskerk (zie kader) zijn Xi een doorn in het oog.

Miljoenen camera’s

Chan vreest dat de situatie in de komende jaren zal verslechteren. „In voorgaande decennia konden kerken het beleid nog deels tegenhouden. Maar nu tolereert de staat haast geen tegenstand meer.” Illustratief is de ‘opruimbeweging’ van de lokale overheden waarbij sinds 2014 al duizenden kruizen van kerken zijn verwijderd, zegt Chan.

Ook de positie van China op het wereldtoneel doet de binnenlandse situatie geen goed. „Voorheen maakte China zich nog druk over zijn imago. Maar nu het land een grootmacht is, lijkt het zich nergens meer wat van aan te trekken.” Technologische ontwikkelingen –zoals geavanceerde bewakingstechnologie met miljoenen camera’s en gezichtsherkenning– maken het voor niet-geregistreerde christenen steeds moeilijker om ongezien bijeen te komen. ,Er is haast geen ontsnappen aan.”

Wel wil de hoogleraar waken voor een te simpel beeld van de kerk in China, in een patriottisch deel dat zich voegt naar de Communistische Partij en een ondergronds deel dat zich tegen overheidsbemoeienis verzet. „De kerk in China is veel complexer.” Een aantal geregistreerde kerken probeert zich te verzetten tegen de controle van de CCP door juist gebruik te maken van zijn wettelijke status, zegt Chan. „Er zijn kerkleiders in de open kerken die hun geloof serieus nemen, maar ze moeten vaardig omgaan met de politieke realiteit.”

Gedoopt

Aanvankelijk lijkt het er niet op dat Liu lid zal worden van een huisgemeente; hij groeit op in een familie waar iedereen lid is van de Communistische Partij. „Niemand had religieuze overtuigingen, op wat bijgeloof na”, zegt Liu. „Op de lagere school raakte ik geïnteresseerd in de Bijbel, al geloofde ik niet in de authenticiteit ervan. Dat veranderde toen ik in mijn middelbareschooltijd las over Jezus Die aan het kruis riep: „Mijn God, Mijn God, waarom hebt Gij Mij verlaten?” Er gebeurde een wonder tijdens het lezen, ik geloofde dat Jezus de ware God is.”

Na een lange zoektocht naar een Bijbelgetrouwe kerk –„de preken in de kerken die ik bezocht, gaven me een verkeerd gevoel”– nodigt een vriend hem in 2014 uit om mee te gaan naar de ERCC waar ds. Wang op dat moment voorgaat. „Vervolgens ben ik lid geworden omdat ik voelde dat dit een kerk was waar echt in God werd geloofd. Een jaar later ben ik gedoopt.”

De gevangenschap van pastor Wang doet hem verdriet. „Hij is mijn geestelijke vader geworden. Het is heel triest dat hij in de gevangenis zit en zijn vrouw en kinderen achter moest laten. Ik maak me zorgen over zijn gezondheid, maar ik geloof dat hij standvastig zal blijven.”

Ondanks de gevaren die aan het lidmaatschap van de huisgemeente kleven –in 2018 verdween hij al eens voor vijf dagen in de cel– peinst de Chinese christen er niet over om zich te voegen bij een door de overheid gecontroleerde protestantse Driezelfkerk. „Die zogenaamde legale kerken zijn slechts politieke organisaties die worden gecontroleerd door de Communistische Partij. Alleen in een verboden kerk zoals de onze is men trouw aan de Bijbel”, klinkt het.

Liu zegt niet van plan te zijn het land te ontvluchten, zoals enkele andere leden wel deden. „Het bloed der martelaren is het zaad der kerk. De woorden van God zijn onze kracht in deze periode. Ik weet niet wat er morgen plaatsvindt, maar ik weet wel Wie de leiding heeft over morgen.”