Een van de meest gebruikelijke analyses over het Midden-Oosten leek een tijdlang niet meer te werken: dat Israël altijd in het centrum ligt van wat er in de regio aan de hand is. De afgelopen jaren scharnierden de belangrijkste conflicten in de regio immers tussen moslims onderling.
Bijvoorbeeld over de vraag wie de baas is in het soennitische huis: Turkije of Saudi-Arabië. Of wie de bredere regio het meest naar zijn hand kan zetten: Iran met zijn bondgenoten of de Golfstaten met hun oliegeld.
Maar schijn bedriegt: ook in die conflicten was en is Israël nooit ver weg. De koude oorlog tussen Iran en de Golfstaten bijvoorbeeld leverde het afgelopen jaar op politiek niveau een hecht verbond op tussen Israël en landen als de Verenigde Arabische Emiraten en Bahrein. En hoe het verder gaat met Iran, zal in toenemende mate in Jeruzalem worden beslist.
Ook op een ander front zijn alle ogen weer op Jeruzalem gericht. De afgelopen dagen escaleerde de situatie op de Tempelberg snel, gevoed door een conflict over het eigenaarschap van een aantal huizen in Oost-Jeruzalem. Tienduizenden Palestijnen richtten hun pijlen de achterliggende dagen op de Joodse staat, en die sloeg hard terug – nota bene tot in de al-Aqsamoskee op de Tempelberg, wat extra olie op het vuur gooide.
Het vergrootglas ligt daarmee opnieuw op wat niet alleen het hart van het Midden-Oosten genoemd kan worden, maar in zekere zin zelfs de navel van de wereld: de Tempelberg. In het verleden ging het steeds weer over dit minieme stukje land, over deze bescheiden berg waar zich ooit het heilige der heiligen bevond en waar al verschillende malen geschiedenis werd geschreven.
Hoe gaat het deze keer verder? Net als in het geval van Iran, zal ook ditmaal veel afhangen van wat er in Jeruzalem wordt besloten. Staat het Israëlische hooggerechtshof de voorgenomen huisuitzettingen van Palestijnse families toe? Dan liggen alle opties open. Verhindert de rechter het? Dan kan de geest misschien weer voor even in de fles – al zijn er nog genoeg andere strijdpunten die voedsel kunnen geven aan een nieuwe intifada.
Om die reden zijn er genoeg mensen die zeggen: „Laat de bom maar ontploffen. Het moet er toch een keer van komen.” Dat kun je bijvoorbeeld aan de zijde van Hamas horen, die voor grootschalige escalatie heeft gewaarschuwd. Maar die geluiden klinken ook in de rechtse Israëlische politiek. Een escalatie zou zelfs het tanende politieke leven van Netanyahu kunnen verlengen, want als hij de orde niet kan terugbrengen, wie dan wel? Er zijn dan ook genoeg mensen die hem ervan verdenken dat hij de veiligheidstroepen bewust hard laat optreden.
Kortom, er zijn helaas redenen te over waarom deze nieuwste episode over de navel van de wereld totaal uit de hand zou kunnen lopen zolang leiders van weerszijden niet alles op alles zetten om de geest weer in de fles te krijgen. Maar of die leiders daar echt gemotiveerd voor zijn, is geen vanzelfsprekendheid. Vredestichters zijn dun gezaaid. Het vergrootglas zal dus nog wel even op de Tempelberg blijven liggen.