Ze maakte zo’n schuiver dat ze ruim drie maanden na het ongeluk nog steeds kampt met concentratie- en andere gezondheidsproblemen. Carina Schouwenburg (17) uit Wieringerwerf ging begin dit jaar onderuit met de elektrische fiets van haar moeder.

Op 9 januari vertrekt de 17-jarige naar haar werk in een tomatenkas. Er ligt ijzel, maar Carina wil haar ouders niet al om 6.00 uur wekken voor een lift. Dat komt haar duur te staan. „Ik dacht dat ik moest uitwijken voor een auto en ging keihard onderuit.” Met een snelheid van 25 kilometer per uur kwakt Carina van haar fiets; met haar hoofd op het asfalt. „Ik ben een halve minuut bewusteloos geweest. Uiteindelijk ben ik het laatste stukje van de reis naar mijn werk gestrompeld.” Haar baas stuurt haar gelijk door naar de huisarts. Die constateert dat Carina een hersenschudding en een knieblessure heeft en lijmt het gat in haar hoofd. Pas na twee weken rust mag de tiener weer naar buiten. „Ik was echt bang om op mijn fiets te stappen. Bij elke bocht pakte ik het stuur extra stevig vast.” Nog steeds laat ze het elektrische rijwiel liever staan, vooral als het glad is.

Risico

Carina is niet de enige die viel met een elektrische fiets, blijkt uit de cijfers die het Centraal Bureau voor de Statistiek recent publiceerde. Van de 229 fietsers die in 2020 in het verkeer omkwamen, reden er 74 op een elektrische tweewieler.

De stijging van het aantal fietsongelukken is onder meer te verklaren door de vergrijzing en de verbeterde fietsmobiliteit van ouderen, zegt Marjolein Boele, psycholoog bij de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV). „Het elektrische rijwiel stelt ouderen langer in staat om grotere afstanden af te leggen op de fiets. Daardoor hebben ze meer kans op een ongeluk.”

Juist 70-plussers krijgen bovengemiddeld vaak een ernstig ongeval met hun e-bike. Die groep is fysiek kwetsbaarder dan jongeren, verklaart Martijn van Es, woordvoerder van de Fietsersbond. „Een oudere die valt, heeft meer kans op zwaar letsel.”

Wel plaatst Van Es een kritische kanttekening bij de ongevalscijfers. „Fietsongelukken worden alleen geregistreerd als mensen naar het ziekenhuis moeten of als de politie eraan te pas komt.” Dat oudere mensen oververtegenwoordigd zijn in de ongevalsstatistieken van fietsers, vindt de woordvoerder van de Fietsersbond dus niet gek. „Een jongere die van zijn rijwiel valt, zijn kleding afklopt en naar huis rijdt, wordt niet meegerekend.”

Balans

Duitse statistieken wijzen uit dat fietsen op een e-bike drie keer meer risico met zich meebrengt dan het berijden van een tweewieler op eigen kracht. Marjolein Boele van de SWOV vertelt dat het hogere gewicht van rijwielen met trapondersteuning daaraan kan bijdragen. „Vaak gebeuren ongevallen met elektrische fietsen bij het opstappen, wegrijden en afstappen. Balans houden is lastiger op een zwaardere fiets.”

Ook de hogere snelheid van e-bikes verhoogt de kans op ongelukken. Vijftigplussers op een elektrische fiets blijken vaker betrokken te zijn bij ongevallen die ontstaan tijdens het inhalen dan diezelfde groep op een gewone fiets. „E-bikers rijden sneller en hebben daarom meer behoefte om anderen in te halen.”

Veiliger

Er kan aan de e-bikes zelf gesleuteld worden om de fietsveiligheid te vergroten, betoogt Boele. Een oplossing is volgens haar de fietsen lichter te maken en het op- en afstappen te vergemakkelijken door een zadel dat automatisch omhoog en omlaag kan.

Ook kan er worden overwogen om in sommige gevallen de maximumondersteuning van elektrische fietsen te beperken. Mensen met een verminderd reactievermogen kunnen dan niet meer zo hard rijden en hebben minder behoefte om anderen in te halen.

Van Es vindt dat mensen beter begeleid moeten worden wanneer ze overstappen op een elektrische fiets. „De hogere snelheid is wennen. Normaal fietsen mensen zo’n 14 tot 18 kilometer per uur; op een elektrische fiets 25. Daar hoort ander verkeersgedrag bij, zoals eerder remmen en ruimer inhalen.”

De Duitse cijfers zijn niet helemaal door te trekken naar de Nederlandse situatie, nuanceert hij. Dat komt doordat de infrastructuur ook invloed heeft op de verkeersveiligheid van fietsers. „Uiteindelijk heeft Nederland nog de beste infrastructuur voor fietsers.”

Toch kan het wegennet hier veiliger, vindt de woordvoerder van de Fietsersbond. „Veel ongelukken met e-bikes zijn eenzijdig.” Fietsers botsen bijvoorbeeld tegen paaltjes, of verliezen hun balans als ze met hun wiel op een stoeprand rijden. „Door paaltjes te verwijderen en schuine stoepranden te leggen, maak je het fietspad veiliger voor iedereen.”