Verdedigingslijn Rutte voor kritiek vatbaar
Te zeggen dat Rutte donderdag weer „een zwaar debat” in gaat, is een cliché. Zijn verdedigingslinie ligt klaar. Al valt op zijn argumentatie iets af te dingen.
Oppositiewoordvoerders putten zich maandagavond uit in afkeurende superlatieven. „Onthutsend” heetten de door het kabinet openbaar gemaakte notulen van diverse ministerraden uit 2019.
En inderdaad, dualistisch ging het er in het kabinet niet aan toe in de affaire rond de kinderopvangtoeslagen. Coalitie-Kamerleden dienden zich in de eerste plaats koest te houden. Tegelijk geldt: een plicht tot dualisme is in Nederland nergens wettelijk vastgelegd.
Schadelijker is daarom dat uit de notulen tevens blijkt dat het kabinet, marchanderend met artikel 68 van de grondwet, zich in allerlei bochten wrong om informatie die de Kamer nodig had toch niet te verstrekken. Bij dat punt haakte PVV-leider Wilders maandag aan door, hintend op de mogelijkheid dat ministers een ambtsmisdrijf pleegden, een aanklacht in te dienen bij de Kamervoorzitter.
Voor een deel ligt Ruttes verdedigingslinie voor het debat van donderdag, waarvoor de Kamer het meireces onderbreekt, natuurlijk al klaar. Jawel, schreef hij maandag, soms onthielden we de volksvertegenwoordiging informatie. Maar daar hadden we een reden voor: we kenden, net als voorgaande kabinetten, de gewoonte persoonlijke beleidsopvattingen van ambtenaren niet naar buiten te brengen. Die werkwijze hebben wij de Kamer ook altijd keurig meegedeeld.
Toch komt hij met die redenering donderdag om twee redenen niet weg. In de eerste plaats lijkt het er veel op dat Rutte en de zijnen de theorie van de persoonlijke beleidsopvattingen van ambtenaren veel te ver hebben opgerekt. Ook met inachtneming van deze werkwijze was veel meer mogelijk geweest, betoogde staatsrechtdeskundige Wim Voermans donderdag in de Volkskrant. Namen van ambtenaren weglakken is iets anders dan tevens hele tekstpassages met citaten van die ambtenaren zwart maken.
In de tweede plaats laten de notulen zien dat het kabinet soms wel degelijk de randen opzocht van wat qua informatievoorziening aan de Kamer nog betamelijk was. Zo wilde minister Grapperhaus van Justitie zijn collega, staatssecretaris Snel van Financiën, graag helpen met het vinden van een manier om de Kamer zodanig te informeren dat toch niet alles gezegd werd.
Dat alles maakt dat het de oppositie donderdag niet moeilijk zal vallen het inktzwarte beeld overeind te houden van een ministersploeg die primair bezig was de eenheid in de coalitie te bewaren en elkaar uit de wind te houden, met veronachtzaming van het leed van slachtoffers en van de rechten van de Kamer. En dat Rutte al zijn verbale talent zal moeten inzetten dit beeld enigszins te corrigeren.
