Het werd een ingetogen viering: de coronamaatregelen lieten geen uitgebreide festiviteiten toe. Koning Abdullah II vertoonde zich toch nog enigszins verrassend met zijn (half)broers, oom en een aantal neven. Voor het oog is de rust hersteld.

Koning Abdullah maakte van zijn hart geen moordkuil toen hij zich vorige week woensdag in een open brief richtte tot de bevolking. De onrust was niet de moeilijkste of gevaarlijkste voor de stabiliteit van zijn koninkrijk geweest, allerminst, zo verzekerde de sinds 1999 regerende vorst. Maar het was wel de pijnlijkste geweest, omdat het vuurtje was aangestoken binnen zijn eigen familie. „Er was niets te vergelijken met mijn schok, pijn en woede, als broer en als hoofd van de Hasjemitische familie en leider van dit trotse volk”, aldus Abdullah (59).

Hij sprak van „opruiing” zonder nader op de feiten of details in te gaan. Een dag eerder had het openbaar ministerie alle Jordaanse media zelfs verboden om maar iets te schrijven over de gebeurtenissen van de voorgaande dagen. Ook sociale media moesten zich onthouden van commentaar of het delen van berichten, foto’s of filmpjes. Koning Abdullah zei alleen dat er nader onderzoek zou worden gedaan „in overeenstemming met de wet, op een manier die gerechtigheid en transparantie garandeert.”

A

ndere kroonprins

Centraal bij de vermeende opruiing stond Abdullahs halfbroer prins Hamzah, oudste zoon van koning Hussein uit diens vierde en laatste huwelijk met de Syrisch-Amerikaanse Lisa Halaby – beter bekend als koningin Noor. Deze Hamzah (41) was door zijn vader vlak voor zijn dood aangewezen als kroonprins, maar Abdullah besliste in 2004 anders en onthief hem van die taak. „Zodat je jezelf in alle vrijheid kunt ontplooien”, werd er destijds bijgezegd. „Ik wilde in een vroeg stadium duidelijkheid”, verklaarde de koning enkele jaren later, toen hij zijn eigen oudste zoon Hussein tot kroonprins verhief.

Hamzah verdween naar de achtergrond, net zoals zijn moeder grotendeels uit beeld verdween. De Arabische monarchieën hebben allemaal een probleem met hun veel te grote koninklijke families, met ambitieuze zoons uit verschillende huwelijken en vaak tegengestelde of concurrerende belangen. Abdullah liet zich enkele jaren geleden in een interview laatdunkend uit over al die prinsen en prinsessen die op hun strepen stonden en een bijzondere positie opeisten. „Hoe verder van de troon, hoe meer eisen”, meende de koning. „Zijne Majesteit is Zijne Majesteit, en als Zijne Majesteit vindt dat dit een probleem is, dan heeft Zijne Majesteit gelijk”, was het weerwoord van zo’n –anoniem gebleven– familielid.

O

ntevredenheid

Hamzah kwam het laatste jaar op de radar van de alom tegenwoordige veiligheidsdiensten door de contacten die hij onderhield met de Jordaanse bedoeïenenstammen die de grondslag vormen voor de monarchie en waarmee ook zijn vader koning Hussein altijd nauw contact hield. De bezoeken van Hamzah werden zorgelijk naarmate de stamhoofden zich meer en meer ontevreden toonden over het regeringsbeleid in Jordanië, dat zwaar getroffen is door onder meer de coronacrisis en de problemen in Libanon, Syrië en Irak. De stamoudsten hadden kritiek op de koning omdat hij hun niet voldoende banen of financiële zekerheid had geboden.

Hamzah hield zijn mond, maar hij gaf de critici wel enige legitimiteit. In maart ging hij volgens waarnemers nog een stapje verder door in Salt de families te bezoeken van coronapatiënten die waren overleden toen de zuurstofvoorraad van het ziekenhuis opraakte. In het paleis werd die visite, waarover geen overleg was geweest en die kwam voordat kroonprins Hussein naar Salt had kunnen gaan, opgevat als een provocatie. Ingewijden die spraken met persbureau Reuters verklaarden dat toen is besloten dat Hamzah op zijn plaats moest worden gezet. „Ik heb huisarrest gekregen”, meldde hij zelf in een video die naar de BBC werd gestuurd. Daarmee ontkrachtte hij een mededeling van de legerchef die het tegendeel had beweerd. Hamzah zou de stabiliteit en de veiligheid van het land in gevaar hebben gebracht en met anderen –er werden zestien mensen aangehouden– samenspannen tegen de koning. „Ik bid dat waarheid en gerechtigheid zullen zegevieren voor alle onschuldige slachtoffers van deze goddeloze laster. God zegene en beware ze”, was de duidelijke reactie van koningin Noor op de beschuldigingen.

B

emiddelaar

Hamzah had bezoek gekregen van de legerchef. Het gesprek bleek te zijn opgenomen en kwam op sociale media terecht. In zijn bericht aan de buitenwereld nam hij geen blad voor de mond: „Het welzijn is op de tweede plaats gezet door een heersend systeem dat heeft besloten dat zijn persoonlijke belangen, financiële belangen, dat zijn corruptie belangrijker is dan het leven, de waardigheid en de toekomst van 10 miljoen mensen die hier wonen.”

Pijnlijk inderdaad voor de koning. Die besloot zijn oom Hassan (74) te vragen om te bemiddelen. Enigszins ironisch was dat wel. Hassan was zelf 34 jaar kroonprins, maar werd drie weken voor het overlijden van Hussein plotseling uit die functie ontheven ten gunste van Abdullah.

O

nderzoek

Hamzah, die niets meer van zich heeft laten horen, ging afgelopen maandag op bezoek bij Hassan, die hem in het gezelschap van andere familieleden ontving. Na afloop verscheen een door Hamzah ondertekende verklaring. „Het is absoluut noodzakelijk dat de belangen van het vaderland boven alle overwegingen blijven, en dat we allemaal achter Zijne Majesteit de Koning staan”, schreef Hamzah.

Dat maakte de weg vrij voor de koninklijke brief aan de bevolking. „Hamzah is vandaag met zijn gezin, in zijn paleis, onder mijn hoede”, zei de koning. En bij het eeuwfeest kwam de prins mee naar de koninklijke begraafplaats bij het Raghadanpaleis in Amman, waar werd gebeden bij de graven van de drie voorgaande koningen: Abdullah I, Talal en Hussein.

Het lijkt echter onwaarschijnlijk dat de kwestie daarmee is afgesloten. Het onderzoek naar de ‘opruiing’ loopt immers ook nog.