Recreatiezonering, dat woord klinkt dit jaar veelvuldig op de Veluwe. Balans tussen kwetsbare natuur en toenemende dagrecreatie is het doel. Daarvoor wordt de Veluwse natuur opgedeeld in zones voor (meer of minder intensief) recreatief gebruik en zones waarin de natuur zoveel mogelijk rust krijgt.

Het middendeel van de Veluwe, het Centraal Veluws Natuurgebied, behoort tot Natura 2000, een Europees netwerk van natuurgebieden waarin bepaalde dieren, planten en hun natuurlijke leefomgeving worden beschermd om de biodiversiteit, de soortenrijkdom, te behouden. De recreatiezonering is een uitwerking van het beheerplan voor het Natura 2000-gebied.

Economische waarde

Juist omdat een groeiend aantal toeristen en recreanten uit binnen- en buitenland van de natuur op de Veluwe wil genieten, is recreatiezonering volgens de provincie Gelderland urgent geworden. „De miljoenen bezoekers zijn belangrijk voor de regionale economie, maar belasten ook de natuur en de leefbaarheid. Bewoners, terreineigenaren en gemeenten ervaren de toenemende drukte steeds meer als een probleem. Recreanten zelf hebben soms ook hinder van elkaar. Anderzijds gaat de natuur op de Veluwe achteruit, door stikstofneerslag en verdroging.”

Uit provinciaal onderzoek blijkt dat menselijke activiteiten als recreatie, verkeer en evenementen ook een aanzienlijke factor zijn in het verdwijnen van planten- en dierensoorten. „Dieren die op de grond naar eten zoeken of broeden worden verstoord en kwetsbare planten worden vertrapt. Leefgebieden versnipperen door de aanleg van paden en wegen. Dieren komen in de verdrukking omdat het gebied waar ze voedsel zoeken steeds kleiner wordt.”

De recreatiedruk maakt de economische waarde van natuur steeds duidelijker zichtbaar, concludeert de provincie. Gedeputeerde Peter van ’t Hoog: „Als we de natuur behouden, behoudt de Veluwe haar aantrekkelijkheid voor de recreant. Recreatiezonering is het instrument om de belevingskwaliteit van de Veluwe op niveau te houden en dient dus zowel het economische belang van de recreatieve sector als dat van natuurbehoud.”

Conceptkaart

In overleg met terreineigenaren, gemeenten en organisaties van mountainbikers en wielrenners, fietsers, ruiters, langeafstandwandelaars, natuurliefhebbers, recreatieondernemers en horecabedrijven is een globale conceptkaart voor het Centraal Veluws Natuurgebied getekend. Nu volgt de uitwerkingsfase. Op de Noordwest-Veluwe is daarvoor al de eerste aanzet gegeven.

Op sommige plekken is het ingewikkeld om de zoneringskaart te vertalen in concrete maatregelen, voorziet de provincie. „Daar spelen tegengestelde belangen of grijpt de recreatiezonering sterk in op de leefwereld van mensen. Zoneren betekent grenzen stellen. Recreatief gebruik beperken, het aantal paden terugbrengen of uitsluiten dat men van paden af gaat, kan soms leiden tot weerstand en vragen, omdat dat wordt geassocieerd met verminderde bewegingsvrijheid.”

Hulshorsterzand

Voor de lastigste gebieden worden belanghebbenden bij het zoneringsproces betrokken. Een notitie voor Provinciale Staten noemt het Hulshorsterzand als voorbeeld. „Het is populair bij recreanten, maar de natuur is er ook gevoelig voor verstoring. Bij uitstek is dat een gebied waarvoor we de gemeente, gebruikers, bewoners, terreineigenaar en ondernemers uitnodigen om mee te praten over de uitwerking van de zonering. Naar verwachting zijn er circa vijftien locaties waar zo’n gebiedsproces of kleinschaliger gebiedsgesprek plaatsheeft.”

Het Hulshorsterzand lijkt niet zonder reden in de notitie opgenomen. De Buurtvereniging Hulshorst heeft al in een brief aan de provincie bezwaar aangetekend tegen de voorgenomen afsluiting van het stuifzandgebied. „Inwoners van Hulshorst zijn in de afgelopen jaren al veelvuldig geconfronteerd met het geheel of gedeeltelijk afsluiten van wegen waardoor de beleving van de natuur sterk is verminderd. De zandverstuiving moet toegankelijk blijven voor publiek. Het is maar zelden echt druk en de meeste bezoekers weten prima met de natuur om te gaan. Te gemakkelijk wordt aangenomen dat de teruggang van vogels is te wijten aan de mens, terwijl die tendens zich landelijk voordoet.”

Ook elders roept recreatiezonering protesten op. Zo verzet de bewonersvereniging Kootwijk Vooruit zich tegen afsluiting van forse delen van het Kootwijkerzand tijdens het broedseizoen.

Toerismespreiding

Het creëren van rust en ruimte voor dieren en planten in kwetsbare delen van de Veluwe gaat hand in hand met het versterken van de kwaliteit van het recreatieve aanbod. Goede alternatieven kunnen de druk op de Veluwse natuur beperken, meent de provincie. Geprobeerd wordt de toerist, onder meer met aansprekende thema’s, te verleiden naar de randen, de dorpen en steden en de buitengebieden van de Veluwe. Toerismespreiding is ook onderdeel van de campagne ”Gelderland levert je mooie streken”.