De voorbije weken hebben een ongemakkelijke waarheid aangetoond: het Spaanse leger –althans een deel daarvan– is wars van een democratische cultuur, zelfs nu generaal Franco al bijna een halve eeuw dood is. De progressieve regering in Madrid is het voornaamste doelwit van de militaire ultra’s. Toch doet premier Pedro Sanchez alsof er niets aan de hand is.

Het begon met een brief van zeventig oud-officieren aan koning Felipe VI. In deze brief, gepubliceerd door de krant El Pais, namen zij vierkant stelling tegen het Spaanse kabinet. De regerende coalitie van sociaaldemocraten en het linkse Podemos werd „sociaalcommunistisch” genoemd, en was alleen maar aan de macht gekomen door de steun van „terroristenvriendjes en separatisten.” De gebruikte terminologie is dezelfde als die de extreemrechtse partij Vox steeds tegen de Spaanse regering hanteert.

Op dramatische toon riepen de gepensioneerde officieren de koning op om in te grijpen. De „teloorgang van Spanje” en de „afbraak van de nationale eenheid” moest een halt worden toegeroepen. Afbraak van de nationale eenheid is in Spanje een beladen uitdrukking, zeker als militairen deze in de mond nemen. Het was in 1936 een van de belangrijkste motieven voor de staatsgreep van Franco tegen de democratisch gekozen linkse regering in Madrid.

Enkele dagen na de brief aan de koning lekte een chat uit, opnieuw van hoge oud-militairen. Generaals en kolonels bespraken daarin –in niet mis te verstane grove bewoordingen– de noodzaak om 26 miljoen mensen te „fusilleren”, namelijk de Spanjaarden die op linkse partijen hadden gestemd. Ze zinspeelden op een staatsgreep tegen de regering van premier Sanchez. Ook Santiago Abascal, de extreemrechtse leider van Vox, nam deel aan de chat.

Kort daarop ondertekenden ruim 400 ex-militairen een manifest. „De eenheid van Spanje is in gevaar”, stelden zij. Ook waarschuwden zij tegen de „verloedering van de democratie.” Deze bezorgdheid over de democratie was op zijn minst opmerkelijk. De initiatiefnemers van het manifest stelden in 2018 namelijk een lovende verklaring op over de dictatuur van Franco.

De extreemrechtse sympathieën blijven echter niet tot gepensioneerde militairen beperkt. Vorige week dook een video op waarop militairen in uniform de Hitlergroet brengen. Ondertussen dansen zij in een legertent op muziek van de Spaanse neonaziband Estirpe Imperial. En zij zingen fascistische liedjes, zoals dat van de Spaanse soldaten die zij aan zij met Hitler-Duitsland tegen de Sovjet-Unie vochten.

Volgens het ministerie van Defensie mogen militairen in hun vrije tijd doen wat ze willen. Bovendien zouden dit soort uitingen „minimaal” voorkomen in het Spaanse leger. Niet iedereen is daarvan overtuigd. „Meer dan duizend militairen ondertekenden een manifest dat Franco verheerlijkte”, zegt Luis Gonzalo Segura, een uit het leger gezette klokkenluider. „Een manifest tegen de dictatuur van Franco kreeg steun van slechts dertig militairen.”