Maandagmorgen 9 november

Het dagblad Trouw laat twee oud-leerlingen die het Van Lodenstein College en de Pieter Zandt Scholengemeenschap bezochten aan het woord. De jonge mannen, die zich tot andere mannen aangetrokken voelen, beklagen zich over het feit dat deze reformatorische scholen ondertekening van een identiteitsverklaring door ouders vragen voor ze hun kinderen naar de school mogen sturen. Destijds stond daar nog in dat deze scholen een homoseksuele leefwijze afkeuren.

De timing is sterk: de Tweede Kamer houdt die dag een wetgevingsoverleg over burgerschapsvorming. De wet regelt dat scholen aandacht moeten besteden aan de democratische basiswaarden vrijheid, gelijkwaardigheid en solidariteit.

Homobelangenorganisatie COC had voor het debat ook al van zich laten horen.

Linkse partijen verklaren in eerste termijn dat ze af willen van deze identiteitsverklaringen. Ze verwijzen daarbij ook nadrukkelijk naar de berichten in de media.

Minister Arie Slob voor Basis- en Voortgezet Onderwijs buigt niet en legt uit dat scholen op grond van artikel 23 van de Grondwet, waarin de onderwijsvrijheid is vastgelegd, de mogelijkheid hebben dergelijke verklaringen te vragen. Anderzijds hebben scholen de plicht om een sociaal veilige omgeving te bieden aan hun leerlingen, ook als ze een homoseksuele geaardheid hebben.

Slob (ChristenUnie) verwijst daarbij expliciet naar een vergelijkbare uiteenzetting van zijn collegaminister Van Engelshoven van Onderwijs (D66), die de week daarvoor precies dezelfde redenering volgde tijdens een debat over het emancipatiebeleid.

SP-Kamerlid Peter Kwint is niet tevreden met het antwoord en dient in tweede termijn een motie in waarin de regering wordt gevraagd om een einde te maken aan de verklaringen. De SP verzet zich al jaar en dag tegen het toelatingsbeleid van het bijzonder onderwijs.

Slob is niet gelukkig met de motie en vraagt in de wandelgangen of Kwint bereid is de motie aan te houden als Slob een onderzoek toezegt. Kwint wil dat niet en Slob ontraadt de motie. PvdA, GroenLinks, SP, D66 en VVD scharen zich achter de Kameruitspraak. Samen hebben de partijen een ruime meerderheid.

Maandagavond 9 november

Programmamaker Tim Hofman, die in het verleden al eerder reformatorische scholen ongevraagd bezocht, leest het verslag dat dagblad Trouw online zette van het debat en vraagt zijn volgers op Twitter en Instagram een mail te sturen naar Slob om te protesteren tegen zijn uitspraken. „Arie Slob is voor het subsidiëren van discriminatie. Arie Slob is voor het subsidiëren van homofobie. Arie Slob is voor het subsidiëren van kinderen een trauma bezorgen. Arie Slob is voor het subsidiëren van kinderen depressief maken”, zo luidt zijn conclusie. Zijn verwijt vindt zijn weg in en buiten de politiek. Het Algemeen Dagblad heeft een artikel in de maak waarin Jan en alleman reageren op de uitspraken van Slob. De kop gaf de tendens van het artikel weer: “Deze minister is de weg kwijt”.

Dinsdagmorgen 10 november

Het kabinet komt bij elkaar voor een regulier overleg. De D66-bewindslieden vragen de premier de homokwestie op de agenda te zetten, om het ontstane beeld te corrigeren. Overigens is Slob de enige bewindspersoon van ChristenUnie-huize tijdens dat overleg. Zijn partijgenoot, vicepremier en minister van Landbouw, Carola Schouten, zit die dag nog in thuisquarantaine omdat ze in aanraking kwam met iemand die een coronabesmetting had opgelopen.

Minister Slob baalt ook van het beeld dat is ontstaan. Media spreken al van een “anti-homoverklaring”. De beeldvorming keert zich tegen de minister. Hij heeft een verklaring op zak waarin staat dat de identiteitsverklaringen niet mogen leiden tot discriminatie. En hij wil een onderzoek laten instellen. Hij is bereid om dit punt reeds te maken voorafgaand aan de kabinetsbijeenkomst, maar bij de ingang van het ministerie van Algemene Zaken staan geen journalisten.

Tijdens het kabinetsberaad bekijkt het kabinet wat Slob nu het beste kan verklaren om de schade zoveel mogelijk te beperken en de publieke opinie tot rust te brengen. In het kabinet bestaat geen draagvlak meer voor identiteitsverklaringen waarin homoseksualiteit wordt afgewezen. Maar van een storm binnen het kabinet waarin de collega’s Slob de oren wasten en hem dicteerden wat hij moest gaan zeggen, is volgens ingewijden geen sprake.

Na afloop van het beraad legt Slob andere accenten om het ontstane beeld bij te stellen. De minister legt aan de verzamelde pers uit dat hij de identiteitsverklaringen waarin homoseksualiteit wordt afgewezen, “afkeurt.” Als de school de seksuele identiteit van leerling afwijst, dan is dat “een brug te ver.” Hij gaat bekijken wat er precies in de verklaringen staat en hoe zich dat verhoudt tot de wetgeving. “Indien nodig passen we de wet aan.”

Onmiskenbaar legt Slob dinsdag andere accenten dan de dag ervoor.

Dinsdagmiddag 10 november

Binnen de ChristenUnie ontstaat onrust. De Zeeuwse fractievoorzitter Jan Henk Verburg zegt geschrokken te zijn van de uitspraken van Slob tijdens het Kamerdebat. Hij denkt dat de combinatie van identiteitsverklaringen en een veilig schoolklimaat niet kan: “Op het moment dat je als school homoseksualiteit afkeurt, zeg je iets over de identiteit van iemand. Dan zeg je: jij bent niet oké. Op die manier wordt een homoseksuele leerling niet gedoogd, niet geaccepteerd. Dus blokkeer je wel degelijk dat die zich veilig voelt in zijn omgeving.”

ChristenUnie-fractievoorzitter Gert-Jan Segers kan onmogelijk reageren op alle mailtjes en besluit een blog te schrijven. Hij zegt daarin twee dingen. Het eerste is dat er nooit sprake mag zijn van discriminatie. Maar ook dat iedereen in Nederland vrijheid heeft om opvattingen te hebben over huwelijk en seksualiteit. Hij spreekt zich niet expliciet uit over de vraag of scholen zich in hun identiteitsverklaring mogen uitspreken tegen een homoseksuele leefwijze.

De belangenorganisatie van homoseksuelen bij de politie, Roze in Blauw, roept op om aangifte te doen tegen Slob. Bekende en minder bekende Nederlanders geven daaraan gehoor. Het openbaar ministerie stelt een onderzoek in naar de aangifte, maar al snel wordt duidelijk een politicus onschendbaar is als hij of zij in het parlement spreekt. In de wandelgangen spreken politici hun verbazing uit over deze actie. Kennen deze politiefunctionarissen de regels van de rechtsstaat niet?

Ondertussen wordt ook duidelijk dat reformatorische scholen in hun identiteitsverklaring helemaal geen afkeuring van homoseksualiteit hebben staan. Ze benadrukken ‘alleen’ dat seksualiteit een plaats heeft binnen het huwelijk tussen een man en een vrouw.

Op de burelen van de ChristenUnie ontstaat verontwaardiging over de berichtgeving in de media alsof Slob een oorvijg had gekregen en het kabinet hem had opgedragen en gedwongen een nadere verklaring te geven. Dat is volgens de partij geschiedvervalsing. Er is sprake van “lelijke kwalificaties.”

Ook is er verbazing over minister Kaag voor Ontwikkelingssamenwerking. Zij gaat bij de komende verkiezingen de D66-lijst leiden en zoekt nog naar meer profiel. In de peilingen groeit de partij nauwelijks. Voor de camera verklaart Kaag na het kabinetsberaad dat de uitspraken van Slob niet door de beugel kunnen. Het viel binnen de coalitie op dat Kaag een hoofdrol voor zichzelf opeiste en dat maar al te graag naar buiten toe uitventte. Dat de drie lijsttrekkers van VVD, CDA en D66 in het kabinet zitten, geeft kennelijk een bepaalde dynamiek aan de discussies en de interpretaties ervan naar de buitenwereld.

Ondertussen wordt wel duidelijk dat de uitspraken van Slob gedaan tijdens het debat van maandag alleen een uitleg vormen van het bestaande beleid. Zelfs de grootste tegenstander van de identiteitsverklaringen, SP-Kamerlid Kwint, erkent dat in een tweet. “Maar alle bewindslieden die nu ineens aan de bel trokken (en anoniem met de krant praatten) hebben ook niet echt op zitten letten. Of dit komt ze we even goed uit. Deze verklaringen zijn niet van gisteren of van vorige maand of dit kabinet. Die bestaan al vele jaren.”

Maar de linkse en liberale partijen zijn niet tevreden. Ze vinden dat de verklaring van Slob na het kabinetsberaad van dinsdag onvoldoende tegemoetkomt aan hun bezwaren.

Ondertussen maken de voorlichters van de ChristenUnie ook overuren. Zij vragen aan journalisten om welke uitspraken van Slob ze zich nu druk maken. Slob heeft niet meer gedaan dan uitleg geven hoe de onderwijswetten in dit land werken. Daarom hoeft hij niets terug te nemen. Hier en daar begint het besef door te dringen dat Slob maandag niets anders deed dan de werking van de wet uitleggen.

Woensdag 10 november

SP-Kamerlid Van Dijk komt tijdens een debat over integratie met een motie waarin de Kamer uitspreekt dat scholen alleen respect voor de grondslag mogen vragen en geen onderschrijving meer. VVD, D66, GroenLinks en SP ondertekenen de motie mee. Hij maakt handig gebruik van de consternatie die in links en liberaal Nederland is ontstaan.

Donderdag 12 november

Premier Rutte, tevens toekomstig VVD-lijsttrekker bij de komende Kamerverkiezingen, doet er nog een schepje bovenop. SGP-fractievoorzitter Kees van der Staaij probeert tijdens een debat over de vrijheid van meningsuiting naar aanleiding van de moord op de Franse leraar Samuel Paty veilig te stellen dat scholen in ieder geval mogen vinden dat ze homoseksualiteit afwijzen. Rutte zegt dan letterlijk: „Als anno 2020 op scholen de indruk zou worden gewekt dat het mensen vrij staat om afwijzend te staan tegenover homoseksualiteit, dan zou dat voor mij onacceptabel zijn.” Hij wil daar zelfs de wet voor wijzigen.

Bij de SGP bestaat grote verslagenheid over deze opmerking van de premier. Rutte gaat met zijn afwijzing verder dan de Kamer. Rutte lijkt helemaal geen ruimte te bieden voor een afwijzing van homoseksualiteit in schoolverband.

De opmerkingen van Rutte liggen wel in lijn met het VVD-verkiezingsprogramma dat enkele weken geleden naar buiten kwam. Daarin staat onder meer dat het gelijkheidsbeginsel voorrang moet krijgen boven de onderwijsvrijheid. Ook wil de VVD een acceptatieplicht invoeren. Volgens een ingewijde is er sprake van “nieuw denken in de VVD.”

De VVD vindt onder meer een bondgenoot in de PvdA. Zaterdag dient PvdA-fractievoorzitter Asscher zijn lang verwachte initiatiefwet in om artikel 23 van de grondwet daadwerkelijk aan te passen. In diverse interviews benadrukt ook hij dat het afwijzen van homoseksualiteit niet meer van deze tijd is.

Dinsdag 17 november

De Tweede Kamer stemt over de SP-moties die identiteitsverklaringen en toelatingsbeleid afkeuren. Ze worden met overgrote meerderheid aangenomen. Tot veler verrassing stemmen CDA en ChristenUnie voor de motie die identiteitsverklaringen met afwijzing van homoseksualiteit afkeurt. Dat leidt weer tot teleurstelling bij de SGP. Hadden de andere christelijke partijen niet hun rug recht kunnen houden?

De conclusie na anderhalve week consternatie in het Haagse is helder. Anno 2020 bestaat er steeds minder ruimte om de homoseksuele leefwijze af te wijzen.