„Als je gewoon doorgaat met zondigen, heb je geestelijk aan vasten niets.” Masja, een 66-jarige gepensioneerde vrouwelijke arts, ruimt in de Aleksander Nevski-kathedraal in de Russische stad Izjevsk afgebrande kaarsstompjes en overgebleven kaarsvet op. Ze is kerkelijk vrijwilliger. Het zijn zware dagen voor haar, want het is de tijd van het Russisch-orthodoxe vasten. Terwijl ze een vergulde kaarsenstandaard schoonboent, zegt ze: „Maar als je niet met een geestelijke insteek vast, is het gewoon een dieet.”

Nootjes

In de kathedraal hangt een walm van kaarsvet en schoonmaakmiddel. „Kom zondag ook naar de dienst”, zegt Masja tegen een bezoeker die gauw even een kaars komt aansteken. Masja is een goed evangelist: „Buíten de dienst druppelt de genade. Tijdens de dienst stroomt die als een rivier.”

Pas na een betoog van een half uur over het belang van de kerkdienst en de waarde van kaarsjes, is er bij Masja ruimte om te praten over de Russisch-orthodoxe vastentijd. Stellig zegt ze: „Ik eet geen vis, geen vlees, geen eieren. Zelfs geen olijfolie, ook geen boter. Ik eet vooral brood, vruchten en groenten. O ja, nootjes mogen ook. En op zaterdagen en zondagen mag je wel boter eten. Want dat zijn voor God speciale dagen.”

Het orthodoxe vasten begon op 11 maart. Vijf dagen later begon het rooms-katholieke vasten. Het orthodoxe vasten eindigt op Pasen, op 28 april. Een week later dan het rooms-katholieke Pasen.

De kerk heeft vaste regels over hoe de vastentijd moet verlopen. Overal hangen kalenders met wat er op welke dag wel of niet mag worden gegeten. Masja maakt duidelijk: „Er mag geen vlees worden gegeten. Veel Russisch-orthodoxen zijn 48 dagen vegetarisch.”

Dieet

De Russisch-Orthodoxe Kerk waarschuwt voor een cultuur waarin vasten populair aan het worden is. Velen eten een tijdje geen vlees, maar niet uit religieuze maar uit culturele motieven. Masja, fel: „Maar daar gaat het helemaal niet om. Het is belangrijk om onze toewijding aan God te laten zien, en onze bereidheid om beproevingen te doorstaan.”

Vasten is best zwaar. Voor Masja is het fysieke aspect nog het moeilijkst. „Vooral in het begin is het lastig. Wat een verleidingen zijn er dan. Ik voelde overal pijntjes en voelde me ontzettend slap. Maar na ongeveer een week gaat het opeens beter. Je lichaam voelt licht aan en je zit lekker in je vel. Als arts weet ik dat vasten gezond is. Na het paasfeest mogen we weer vlees eten, maar dat smaakt in het begin nergens naar.”

Helpt de vastentijd Masja verder in het geloof? Ze aarzelt. „We vasten uit gehoorzaamheid. De profeten hebben gevast. De apostelen hebben gevast. Christus heeft 40 dagen gevast. Wij vasten ook.”

Zijn tegenwoordigheid

Naast de kathedraal bevindt zich het gebruikelijk winkeltje van de kerk. Een wat oudere vrouw –ze stelt zich voor als Iraida– verkoopt daar kerkelijke boeken. Iraida vindt dat vasten gaat over bekering, om in het reine te komen met God: „In deze periode is het van belang om niet alleen op voedsel te letten, maar ook om jezelf en je gezin op orde te hebben, om je niet nodeloos te ergeren, om je niet zomaar boos te maken.”

Het vasten brengt Iraida wel degelijk dichter bij God, zegt ze: „Als ik de kerk binnenloop, voel ik dat Hij daar tegenwoordig is. In Zijn huis ontmoet Hij je in Zijn armen.”

Iraida vertelt het, bijna met tranen in haar ogen. „Dat God er is, is tijdens het vasten veel meer voelbaar.”

Ze staat in de vastentijd iedere dag een uur eerder op om te bidden. Toch vindt ze het wel lastig om zoveel discipline op te brengen. „Soms wil ik gewoon verder slapen, wil ik niet opstaan om te bidden. Toch sta ik op, want uiteindelijk weet ik dat ik het voor Hem doe.”

Overwinnen

De leider van de Russisch-Orthodoxe Kerk, patriarch Kirill, sprak op de tweede zondag van de vastentijd in de kathedraal van Moskou ook over het belang van het vasten: „De vastentijd is de beste tijd om onze zonden en verslavingen te overwinnen en om onze harten te openen voor de werking van Gods genade.”