Onder jongeren is Instagram het populairste platform waarop foto’s en filmpjes worden gedeeld. Een meerderheid van de reformatorische jongeren gebruikt deze dienst. Op ”Insta” kun je een profiel maken, foto’s bewerken en plaatsen. Het is het best vergelijkbaar met Facebook, maar het is nog meer beeldgericht en heeft minder teksten.

Instagram is zo’n negen jaar geleden bedacht en gebouwd door twee programmeurs: Kevin Systrom en Mike Krieger. Het was snel een succes. Binnen twee jaar waren er meer dan 100 miljoen actieve gebruikers.

Hashtags

Het sociale mediaplatform Instagram draait om het onderhouden van contact met bekenden. Zij kunnen met de zoekfunctie worden gevonden en toegevoegd. Vervolgens kan het profiel worden gevuld met foto’s, die bewerkt kunnen worden met filters. Daarmee kun je de kleuren aanpassen of teksten toevoegen.

Op het fotogedeelte van deze dienst plaatsen gebruikers meestal niet meer dan één foto per dag. Deze foto’s zijn vaak selfies. De gebruiker staat zelf op deze foto, op een specifieke plaats. Daarnaast zijn er tal van andere foto’s: van het te consumeren eten bij een fastfoodketen tot de ondergaande zon tijdens een fietstochtje. Op elkaars foto’s kun je reageren door op een hartje te klikken of door er wat onder te typen.

Bij het plaatsen van een foto kun je ook een hashtag plaatsen. Er zijn algemenere tags als #love of #amazing, maar ook specifiekere als #Rotterdam of #ReformatorischDagblad. Sinds enige tijd kun je naast foto’s ook ‘verhalen’ plaatsen. Dit zijn vlogs met filmpjes en foto’s die 24 uur zichtbaar blijven. De meeste accounts van gebruikers staan niet openbaar. Dit betekent dat alleen vrienden van deze gebruiker ze kunnen zien.

Fotoalbum

Ieder sociaal medium kent zijn eigen kansen en gevaren. Naar mijn mening slaat de wijzer bij bijvoorbeeld Snapchat meer door naar de gevaren en is dit bij Instagram het geval naar de kansen, mits bij goed gebruik. Allereerst kan Instagram worden vergeleken met het klassieke fotoalbum. Plakte een gebruiker vroeger foto’s van hoogtepunten in een plakboek, nu is Insta de digitale variant. Het geeft een spiegelbeeld van de gebruiker. Zo worden er ook met enige regelmaat bezinnende foto’s met teksten gedeeld. Ten derde is het met Instagram goed mogelijk om een positieve digitale identiteit op te bouwen. Daarmee is het niet te vergelijken met de vluchtigheid van Snapchat, waarbij de foto’s na enkele seconden verdwijnen.

Ook draagt Instagram bij aan ondernemerszin. Veel jongeren gebruiken het platform om hun eigen bedrijfje te starten. Ten vijfde zijn vrijwel alle bedrijven en instellingen actief op dit medium, waarmee gebruikers hun ervaring kunnen inzetten binnen hun werk. Ook is veel tekst op Instagram Engelstalig, wat de woordenschat binnen dit taalgebied vergroot.

Ieder sociaal medium heeft ook schaduwzijden, Instagram eveneens. Je zou kunnen wijzen op de hoeveelheid berichten. Als een gebruiker 500 vrienden heeft die elke dag één bericht plaatsen, dan is dit al een grote berg informatie. Ook is aandacht voor de inhoud van de foto’s en filmpjes op z’n plaats. In hoeverre passen deze activiteiten binnen een reformatorische levensstijl? Daarnaast zou ook de vinger kunnen worden gelegd bij de bindingskracht van dit medium. Zo vonden de oprichters dat dit medium een nieuwe vorm van communicatie is die past bij de altijd-met-je-smartphone-levensstijl. Dit zijn terechte zorgen.

Fotomodel

Er is nog een grotere zorg: het onrealistische schoonheidsideaal dat wordt gepresenteerd. De foto’s op Instagram benaderen een ideaalbeeld. Zo zijn gefotoshopte gezichten, slanke, sportende mensen en bekende Nederlanders die hun leven en lichaam delen aan de orde van de dag. Het contrast tussen hen en de gemiddelde Nederlander wordt daarmee groter. Zo blijkt uit onderzoek dat deze modellen een steeds lager lichaamsgewicht hebben.

Daarnaast plaatsen gebruikers foto’s die vaak bewerkt zijn. De filter-app Perfect365 wordt veelvuldig gebruikt. Daarmee zijn alle oneffenheden bij te stellen. Wat zijn de gevolgen van deze beelden? Onderzoek toont aan dat intensief mediagebruik leidt tot de verwachting op het uiterlijk te worden beoordeeld en het stellen van hogere eisen aan zichzelf. Daarnaast blijkt dat deze groep in een hogere mate ontevreden is over het lichaam en ook een grotere wens heeft om cosmetische chirurgie te laten toepassen. Dit laatste wordt ook wel Snapchat dysmorphia genoemd. Ofwel: door sociale media geïnduceerde chirurgie.

Meer zelfvertrouwen

Een andere studie bracht aan het licht dat vrouwen hun zelfwaardering over het algemeen sterker op hun uiterlijk baseren en ook meer berichten plaatsen op sociale media dan mannen. Ook blijkt uit onderzoek dat vrouwen berichten plaatsen om zich beter te voelen over zichzelf en om meer zelfvertrouwen te ontwikkelen.

Instagram voedt het onbereikbare schoonheidsideaal door het gebruik van algoritmes. Een gebruiker krijgt namelijk nieuwe foto’s te zien die passen binnen het interessegebied. Is een gebruiker geïnteresseerd in gezond eten? Dan zullen deze foto’s meer voorbijkomen, waardoor de impact verder zal worden vergroot.

Prikken meisjes en vrouwen door het voorgespiegelde schoonheidsideaal heen? Een studie kwam met de conclusie dat zeven van de tien vrouwen en zes van de tien meisjes vinden dat er in de media een onrealistische schoonheidsnorm wordt gehanteerd, die voor de meeste vrouwen onbereikbaar is. Is dit aan sociale media alleen te verwijten? Nee, onderzoek toont ook dat een uur bladeren in een papieren tijdschrift met schoonheidgerelateerde beelden evengoed het zelfvertrouwen doet afnemen.

Instagrammetje minder

Onlangs maakten studenten van het Hoornbeeck College in Gouda als verwerking posters, nadat ik wat mocht vertellen over dit thema. Een drietal meiden maakte een poster met als afbeelding een hapje uit het Instagramlogo. Daarbij luidde de tekst: er kan soms wel een Instagrammetje af.

Dit raakt de kern. Gebruikers moeten Instagram eerlijker leren gebruiken en waarderen. Dit houdt ook in dat ze zouden moeten stoppen met het delen van perfecte plaatjes door gebruik te maken van filters.

Daarnaast is het goed om kritisch te zijn op contacten. Wat delen deze ‘vrienden’? Past dit binnen de Bijbelse lijn? Ook is het goed om niet uit verveling eindeloos te scrollen door openbare profielen. Dit kost veel tijd en mondt uit in een bombardement aan schoonheidgerelateerde beelden.

Opvoeders zouden er goed aan doen om eens samen met hun dochter met deze bril op naar Instagram te kijken. Uiteindelijk moet iedere gebruiker van sociale media beseffen dat het gras bij de buren echt niet groener is en dat juist eenvoud levende schoonheid is.

De auteur is werkzaam als practor mediawijsheid en digitale didactiek op het Hoornbeeck College. Het artikel (inclusief referenties) is ook te raadplegen op www.hoornbeeck.nl/practoraat