Achter de Poolse winkel in het dorpje Meterik (gemeente Horst, in de provincie Limburg) heeft Górska haar kantoortje. Aan een wand hangt een grote kaart van Europa. Op een andere plaats staat een schap vol folders. Sommige zijn tweetalig, de meeste in het Pools.

Górska is een beetje uitgegroeid tot een soort advocaat van de Poolse werknemers. De zestiger –„Hoe oud ik precies ben? Ha, vijftig plus”– verruilde 42 jaar geleden Polen voor Nederland. Górska woonde enige tijd bij een oom in Noord-Brabant, ging terug naar Polen om zich voor te bereiden en de taal te leren en kwam daarna weer naar Nederland. „Ik heb me toen verder in de taal verdiept. Hoe? Heel simpel: het kinderprogramma De Fabeltjeskrant op de televisie volgen, verschillende kranten lezen en nieuws luisteren.”

Woud van regels

Al meer dan drie decennia verblijft ze nu in Horst, in een regio met duizenden Polen. Voor het gemeentebestuur groeide ze met haar kennis van Nederlands, Pools, Russisch en Duits uit tot een belangrijke steun en toeverlaat.

Dat begon met werkzaamheden voor de gemeente Horst, later uitgebreid over de omliggende gemeenten. Vijf besturen hebben haar als zzp’er gecontracteerd om werknemers te helpen in het woud van regels en voorschriften. Op doordeweekse dagen is ze iedere avond en soms ook overdag te vinden in het Meterikse Servicepoint.

Regelmatig wordt het gesprek onderbroken door een rinkelende telefoon. Deze keer is het een ambtenaar van uitkeringsinstantie UWV. Górska is resoluut. „U kunt deze vrouw nu niet benaderen in verband met het overlijden van haar man.”

Ze maakt schrijnende gevallen mee. „De mensen hebben in Polen een uitvaartverzekering, maar die dekt geen kosten van vervoer vanaf hier. Dan kunnen mensen het niet betalen of moeten ze hun spaarpot legen.”

Uitkeringen

Het is niet het enige. De vaak laaggeschoolde werknemers lopen vast in het oerwoud van regels van uitkeringsinstanties en de Belastingdienst. „Ze komen hier en worden geattendeerd op de toeslagen. Vervolgens schrijven ze overal op in om maandelijks wat geld te ontvangen.

Ze realiseren zich niet dat ze volgend jaar forse bedragen moeten terugstorten omdat ze bijvoorbeeld nog een aantal maanden zonder werk zijn. Dom natuurlijk, maar kent u alle regels?”

Uitkeringen aanvragen is eveneens een hoofdpijndossier. „Als de werknemer zich niet inschrijft bij de gemeente en de verhuurder dit ook nalaat, kun je geen DigiD-code aanvragen. En dat betekent simpelweg geen uitkering.”

Bij het UWV is ze zo langzamerhand kind aan huis. „Ze sturen brieven naar een adres waar 200 mensen wonen. Die brieven gaan aan het eind van de week uit met de oproep aan de betrokkene om zich de maandag daarop te melden. Dan verschijnt er natuurlijk niemand.”

Fraude

De berichtgeving over fraude met uitkeringen slaat volgens haar als een boemerang terug op de goedwillenden. „Je bent al snel verdacht. Enkele rotte appels bederven de hele mand.”

Ook de discussies over huisvesting spelen een negatieve rol in de beeldvorming. „Op sommige plaatsen worden de mensen letterlijk in kampen gestopt.”

Veel werkgevers gaan volgens haar niet vrijuit. „Ze zoeken de randen van de wet op en doen wat net niet strafbaar is.

Pas had ik hier iemand die na drie jaar in aanmerking kwam voor een vast contract. Maar de baas legde hem een brief voor waarin ontslag met wederzijds goedvinden werd voorgesteld. De arbeider hoefde alleen maar te tekenen.”

In de rij voor de douche

Het prikkelt haar als ze hoort dat de Polen eerst maar eens Nederlands moeten leren. „Natuurlijk is dat zo, maar hoe moet je dat doen als je ’s ochtends om vier of om zes uur begint en doorgaat tot ’s avonds zes uur?

Eenmaal thuis sta je in de rij om te kunnen douchen en is er in veel gevallen geen vrouw die een maaltijd klaar heeft staan.”

Een groeiend aantal Polen wil in Nederland blijven en probeert ook hun gezin naar hier te halen, weet ze. „Maar het bemachtigen van een eigen woning is heel, heel moeilijk.”