Van wie kwam deze suggestie?

Het idee werd maandagavond gelanceerd door Ruud Coolen-Van Brakel, voorzitter van het Instituut voor Verantwoord Medicijngebruik (IVM). „De tijd van vrijblijvendheid is voorbij, er moet een boetesysteem komen voor ouders die weigeren hun kind te vaccineren”, zei hij in het tv-programma EenVandaag. Coolen verwijst naar recente cijfers van het RIVM over de dalende vaccinatiegraad, waardoor de kans op een uitbraak van infectieziektes zoals mazelen of kinkhoest toeneemt.

Hoe extreem is zo’n idee?

In Australië heeft de regering de door Coolen-Van Brakel geopperde sanctie net ingevoerd. Vanaf volgend jaar wordt de maatregel daar van kracht. In Nederland gingen er bij eerdere uitbraken van bijvoorbeeld mazelen steevast stemmen op voor het invoeren van een landelijke vaccinatieplicht, al dan niet met een vrijstellingsmogelijkheid voor gemoedsbezwaarden. De meeste gezondheidsjuristen vinden zo’n plicht echter een te vergaande stap; ook omdat onduidelijk is hoe de overheid deze moet handhaven. CU-staatssecretaris Blokhuis (VWS) stelde medio juli dat een vaccinatieplicht strijdt met de vrijheid van godsdienst en de onaantastbaarheid van het menselijk lichaam.

Om niet meteen in een taai gevecht over botsende grondrechten te belanden, richten de gangmakers in het debat hun vizier nu op iets minder vergaande voorstellen. Coolens proefballon voor het korten op kinderbijslag is daar een voorbeeld van.

Welke voorstellen zijn er nog meer?

Rechtsfilosoof Roland Pierik, tevens lid van de vaccinatiecommissie van de Gezondheidsraad, bepleitte onlangs een vaccinatieplicht voor kinderdagverblijven, zoals die sinds 2017 in Italië bestaat. Ouders die gebruik willen maken van de kinderopvang moeten dan kiezen: of hun bezwaar tegen vaccinatie opgeven, of op zoek gaan naar andere opvang.

De Belangenvereniging van Ouders in de Kinderopvang (BoinK) opperde dat ouders die hun kind naar de opvang willen brengen, verplicht moeten melden of het is ingeënt of niet.

In hoeverre slaan dergelijke voorstellen aan?

Gedwongen vaccinatie op kinderdagverblijven is volgens het RIVM maar beperkt effectief, omdat een kind ook elders kan worden besmet. Ouders verplichten de vaccinatiestatus van hun kind bij de opvang te melden, botst volgens Blokhuis met de recent van kracht geworden Algemene verordening gegevensbescherming (AVG). Wel kunnen kinderdagverblijven volgens hem nog grondiger op basis van vrijwillig door ouders versterkte informatie registreren welk percentage kinderen ongevaccineerd is, zolang dit niet herleidbaar is tot individuen.

Op de suggestie van Coolen-Van Brakel wordt verdeeld gereageerd. Critici tekenen aan dat een korting op de kinderbijslag waarschijnlijk alleen effectief is bij weifelaars die nog geen grondige afweging hebben gemaakt. Veel weigeraars behoren niet tot die groep; hun afwijzing van vaccinatie komt veelal voort uit overtuigingen van principiële aard. Een ander motief is dat de beschikbare informatie over het nut van inentingen en het risico op bijwerkingen hen niet overtuigt. Hoe zinvol het is om zulke nee-zeggers te belagen met financiële sancties is zeer de vraag.

De Tweede Kamer loopt tot dusver niet echt warm voor het toepassen van vaccinatiedrang. Bij die constatering moet één kanttekening worden gemaakt: hoeveel politici in de bres willen springen voor de gewetensvrijheid blijkt pas bij een mogelijke nieuwe epidemie.