„Noem mij een voorbeeld van een multi-etnische of multiculturele samenleving, waar de oorspronkelijke bevolking nog woont (…) en waar een vreedzaam samenlevingsverband is. Ik ken hem niet.” Dat zei de bewindsman vorige week dinsdag tijdens een besloten bijeenkomst met Nederlanders die voor internationale organisaties werken. Videobeelden van de bijeenkomst zijn doorgespeeld naar de actualiteitenrubriek Zembla, die er woensdag een item van maakte.

In het gesprek ging Blok nog een stapje verder. Hij begrijpt dat mensen in Amsterdam-West en de Schilderswijk in Den Haag kritisch zijn over immigratie. „Als je in Benoordenhout woont, is het hartstikke leuk om op zondag naar de Turkse bakker te gaan. Je hebt ook geen last van de bijeffecten. Maar als je ermiddenin woont, heb je enorm last.”

Volgens de bewindsman kent iedere samenleving grenzen als het gaat om het opnemen van migranten. Volgens hem is het genetisch bepaald dat groepen mensen niet met elkaar kunnen opschieten. „Waarschijnlijk zit ergens diep in onze genen dat we een overzichtelijke groep willen hebben om mee te jagen of om een dorpje te onderhouden. En dat we niet goed in staat zijn om een binding aan te gaan met voor ons onbekende mensen.”

In de beslotenheid van de bijeenkomst liet Blok zich nog dieper in het hart kijken toen een van de aanwezigen zei dat Suriname een voorbeeld is van een vreedzame multiculturele samenleving. De minister is het daar niet mee eens. Hij noemde Suriname „een failed state” (een mislukte staat), onder meer omdat de politieke partijen in het land zijn opgedeeld langs etnische lijnen.

En Singapore dan? zo probeerde een ander. Ook dat is volgens Blok ook geen goed voorbeeld: „Singapore is extreem selectief in z’n migratie. (…) Die laten geen arme migranten toe. Ja, eventueel voor de schoonmaak.”

Tot slot liet de minister weten dat volgens hem met Oost-Europese lidstaten binnen de EU geen afspraken te maken zijn over de opvang en herverdeling van vluchtelingen. „Loop eens over straat in Warschau of in Praag, daar lopen helemaal geen gekleurde mensen. Die mensen zijn binnen een week weg. Worden letterlijk waarschijnlijk in elkaar geslagen.”

Lomp

Toen deze pittige uitspraken het Binnenhof binnenrolden, waren de rapen gaar. Bijna alle politieke partijen namen er in ronde bewoordingen afstand van. Zelfs Bloks eigen partij, de VVD, had er geen goed woord voor over: „De uitspraken van minister Blok, weliswaar gedaan in een besloten setting, zijn lomp. Niemand zal beweren dat Suriname een modelstaat is of dat migranten in Oost-Europese landen altijd vriendelijk worden bejegend, maar de minister had deze punten ook kunnen maken met een minder lompe woordkeus.”

Eén partij reageerde met instemming. Dat was de PVV. Wilders wil weten wanneer de bewindsman zijn opvattingen gaat omzetten in concreet beleid.

Vluchtelingenorganisaties reageerden woedend. Tineke Ceelen van Stichting Vluchteling stond naar eigen zeggen met haar „oren te klapperen” toen ze de uitlatingen hoorde. Ook vanuit Suriname kwam kritiek.

Boetekleed

Blok reageerde per omgaande op de commotie en trok het boetekleed aan. Hij betreurt het dat zijn uitlatingen aanstootgevend waren. „Ik had beter op mijn woorden moeten letten.” In een brief aan de Kamer zegt Blok dat hij het debat wilde prikkelen. „Om dat doel te bereiken heb ik tijdens deze bijeenkomst de scherpte van de discussie opgezocht en illustraties gebruikt die ongelukkig zijn. Ik heb mij daarbij in te scherpe bewoordingen uitgelaten.”

Blok zegt dat hij zich in zijn beleid aan de afspraken uit het regeerakkoord houdt. Voor de ChristenUnie is dat voor nu voldoende. De brief is „een goede reactie om zijn ongelukkige uitspraken recht te zetten.” Wilders noemde Blok echter „een slapjanus.”

Nu alle eerste reacties zijn gegeven, komt de politieke vraag aan de orde of Blok wel aan kan blijven aan minister. Kan hij nog geloofwaardig optreden in Nederland en in het buitenland? Over die vraag gaan de politieke partijen zich nu buigen.

In ieder geval vormen de uitspraken een vlek op het onkreukbare blazoen van de minister. De VVD had hem juist aangezocht om de scherven die vorige minister van Buitenlandse Zaken, Zijlstra, had gemaakt op te ruimen. Nu lijkt het erop dat zijn opvolger ook zijn eigen glazen ingooit. Over deze kwestie is het laatste woord nog niet gesproken.