Molukkers hebben zich bij hun aankomst in Nederland verraden gevoeld. Vervreemd van hun vaderland ontdekten ze echter steeds meer de wortels van hun geloof, aldus dr. Verry Patty.
Hij promoveerde woensdag in Amsterdam op het proefschrift ”Molukse theologie in Nederland: Agama Nunusaku en bekering”. Patty beschrijft daarin vooral de nauwe relatie tussen de Molukse cultuur en het christelijk geloof.
Verry Patty’s ouders zetten op 17 mei 1951 in Amsterdam voet aan wal. Zijn vader had dienstgedaan in het Koninklijk Nederlands-Indisch leger (KNIL). In Amsterdam wachtte hem een onaangename verrassing: hij ontving zijn ontslagbrief, in het Nederlands, een taal die hij nauwelijks verstond. „Hun zekerheden vielen weg”, zo schrijft Verry over zijn ouders.
Molukkers werden gehuisvest in kampen, zoals kamp Vught, waar Verry in 1956 ter wereld kwam. Net als de andere Molukkers keken zijn ouders uit naar een spoedige terugkeer naar de Vrije Republiek van de Zuid-Molukken (RMS). die op 25 april 1950 op Ambon werd uitgeroepen. De Indonesische Republiek veegde die wens echter van tafel. Patty’s ouders bekroop al spoedig het gevoel niet welkom te zijn in Nederland. Verry: „Zij voelden zich genegeerd, geïsoleerd, verlaten. Ze bleken de verliezers van de geschiedenis.”
Verry werd gedoopt in de kampkerk van de Molukse Evangelische Kerk (GIM). Hij ging later theologie studeren en werd vervolgens predikant van de Molukse gemeente van Amsterdam. Dat is hij nog steeds. De GIM ontwikkelde zich van een etnische kerk naar een kerk waarin ook autochtone Nederlanders deel uitmaken van de kerkenraad. De Molukse bevolking in Nederland is nu grotendeels formeel Nederlands staatsburger. Zij kunnen het Molukker-zijn niet relateren aan een eigen staat, wel aan etnische afkomst, religie en cultuur.
Op Ambon is inmiddels de vrede hersteld na de bloedige burgeroorlog die woedde tussen 1999 en 2004. Patty: „Op de islamitische universiteit geven nu predikanten college en omgekeerd verzorgen imams lessen op de christelijke universiteit. Beide geloofsgroeperingen werken steeds meer samen.”
Beraad
Van groot belang was de oprichting van het Moluks Theologisch Beraad (MTB) in 1991. Dit gezelschap van jonge Molukse predikanten dacht na over de relatie tussen de Molukse cultuur en het Evangelie. Inmiddels is Patty vanuit het MTB de zesde promovendus. „Het bijzondere is dat deze reeks bestaat uit drie Molukse predikanten op Ambon en drie Molukse predikanten uit Nederland.”
Binnen het MTB werd de contextuele theologie vooral ontdekt aan de hand van de Afrikaanse theoloog Kwame Bediako. Hij sprak ooit in Nederland voor Molukkers. Patty: „Bediako verweet westerse zendelingen dat ze de voorchristelijke Afrikaanse erfenis geheel genegeerd hadden. Dit betekende voor Molukse christenen de opmaat naar de waardering van de eigen wortels.”
De titel van Patty’s proefschrift (”Agama Nunusaku”) betekent letterlijk godsdienst van Nunusaku. Nunusaku werd beschouwd als het eerste stuk land dat bij de schepping van de wereld vanuit de zee oprees. ”Nunu” staat voor een grote vijgenboom, ”saku” betekent een beschutte plek. „Het is de Molukse variant van de levensboom”, aldus Patty. „De agama Nunusaku werd beschouwd als een etnische en oude godsdienst die vervangen moest worden door de nieuwe. We ontdekten echter welke mythische rol deze berg speelde, wat onder meer bleek uit Molukse scheppingsverhalen.”
Van groot belang was de waardering van de offerschaal, de ”piring natzar”. „De offers en gebeden worden bij Molukkers doorgaans voorbereid bij de piring natzar, die als offerplaats fungeert in een huiselijke context. Dat gebeurt bijvoorbeeld wanneer men naar de kerk gaat. Deze offerschaal werd lange tijd als heidens gezien. Maar traditioneel wil de schaal zeggen dat de kerkdienst al thuis begint en dat je vanuit de kerk weer thuiskomt bij dit symbool. Het is de plek waar je God ontmoet. We hebben ontdekt dat de offerschaal niet voorchristelijk is en dus heidens, maar dat deze je identiteit iets extra’s geeft.”
De GIM heeft zoals alle andere Nederlandse kerken te maken met kerkverlating. Patty: „Op Ambon zitten de kerken vol. In Nederland hebben we echter te maken met mensen die in alle vrijheid kiezen of ze bij de kerk willen blijven horen. Ze kiezen meer bewust voor de kerk, wat op zich geen verkeerde ontwikkeling is. Ik vind het in ieder geval belangrijk dat Molukkers hun eigen inheemse wortels niet meer hoeven te verloochenen. Zij voelen zich christen én Molukker. Ze zijn geen gespleten persoonlijkheden meer.”
