Bijna een kwart van de volwassen Nederlanders rookt, van wie 77 procent dagelijks. Miljoenen mensen steken zo nu en dan een sigaret op. Toch zijn dat er veel minder dan vroeger. Toen werd er nog volop gerookt in treinen, restaurants en zelfs op het werk. Op veel plekken is het tegenwoordig verboden om te roken. En er is nog meer veranderd: op tabaksproducten staan grote waarschuwingsteksten en afschrikwekkende afbeeldingen van doodzieke mensen, rokende kinderen en kwaadaardige tumoren. Maar de meest opvallende verandering: de prijs. Sinds het begin van deze eeuw is de prijs voor een normaal pakje sigaretten (twintig stuks) ruim verdubbeld tot ongeveer 6,50 euro. Dat komt vooral door de verhoging van accijns, die meer dan de helft van de tabaksprijs beslaat. Zorgt deze prijsverhoging ervoor dat minder mensen gaan roken? Ja, zegt Esther Croes, als arts-epidemioloog verbonden aan het Trimbos-instituut, een kennisinstituut voor verslavingszorg. „Het is heel simpel, als sigaretten meer kosten, zullen minder mensen ze kopen.” Een stapsgewijze verhoging van de prijs van tabaksproducten wordt zelfs beschouwd als de meest effectieve maatregel om het aantal rokers te verlagen, stelt het Trimbos-instituut. Het effect van prijsverhoging is in ieder geval groter dan van de afbeeldingen op pakjes sigaretten. Uit onderzoek van het ministerie van Volksgezondheid bleek onlangs dat de afschrikwekkende foto’s veel minder indruk maken dan vooraf werd gedacht en gehoopt.

Prijsverhoging is goed, maar kan niet op zichzelf staan, stelt Croes. „Je moet ook het stoppen met roken promoten. Dat wordt bijvoorbeeld al gedaan door roken op veel plaatsen te verbieden.” Als voorbeeld noemt Croes Australië, waar je „vreemd wordt aangekeken als je rookt.” Roken wordt daar ontmoedigd door de torenhoge tabaksprijs, maar daar blijft het niet bij. „In Australische supermarkten worden de pakjes sigaretten afgeschermd, zodat ze niet in het oog springen. Daarnaast wordt jongeren op het hart gedrukt niet te beginnen met roken omdat het slecht voor je is.”

Ton Wurtz, voorzitter van Stichting Rokersbelangen, is minder enthousiast over de prijsverhoging. „Ik denk niet dat mensen minder gaan roken, maar naar alternatieven gaan zoeken”, zegt Wurtz. „Daardoor zal veel tabak illegaal worden gekocht, bijvoorbeeld op het internet. Of sigaretten worden uit het buitenland gehaald, waar het veel goedkoper is.”

Uiteindelijk zullen enkel hogere prijzen en smerige plaatjes er niet voor zorgen dat mensen stoppen met roken, zegt Esther Croes. „Tabak is erg verslavend. Om met roken te stoppen is meer nodig.”

Als je wilt stoppen met roken, is het volgens Eline Meijer belangrijk om de vraag te stellen: hoe zie jij jezelf? Meijer promoveerde onlangs in Leiden op het belang van identiteit bij het stoppen met roken. „Als je wilt stoppen, moet je jezelf gaan zien als niet-roker. Mensen gedragen zich naar het beeld dat ze van zichzelf hebben. Als je jezelf beschouwt als iemand die niet rookt, is de poging om te stoppen veel succesvoller. Je bent dan veel gemotiveerder om te slagen”, zegt Meijer.

Hoe wissel je zomaar van identiteit? „Het gaat erom dat je gedrag aansluit bij je doel. Als je besluit om een niet-roker te worden, stap je sneller naar je huisarts om te praten over je stoppoging.”

Volgens de promovendus moet je bij een rokende, zestienjarige puber dan ook niet aankomen met de boodschap dat je over zestig jaar kanker zou kunnen krijgen. „Dat kunnen ze zich niet voorstellen, het is veel te ver weg. Kortetermijndoelen zijn veel succesvoller. Je kunt tieners beter vertellen dat hun conditie veel beter wordt als ze stoppen met roken en dat ze ook nog eens veel meer geld overhouden.”

Sigarettenprijs verschilt sterk

De prijs voor een pakje Marlboro sigaretten (twintig stuks) verschilt enorm per land. Nederlandse sigaretten zijn relatief duur, maar haalt het nog niet bij Australië. In Aziatische landen ben je veel goedkoper uit. De vergelijkingswebsite Numbeo zette de prijzen van 89 landen op een rij.

1. Australië: 16,68 euro

2. Nieuw-Zeeland: 14,05

3. Noorwegen: 11,12

6. Verenigd Koninkrijk: 10,09

12. Nederland: 6,70

17. België: 6,00

21. Verenigde Staten: 5,73

77. Rusland: 1,73

88. Kazachstan: 0,89

89. Oekraïne: 0,85