„Broeders en zusters van de Gereformeerde Kerken”, zo begint het ”Manifest” waarmee een achttal gereformeerd vrijgemaakte predikanten eind vorige week naar buiten trad. In het document spreken zij hun diepe verontrusting uit over de koers(loosheid) van de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt (GKV). Ds. P. L. Storm: „Met verdriet nemen we waar hoe de chaos in onze kerken toeneemt.”
Het is nog geen twee jaar geleden (februari 2003) dat de vereniging Reformanda in het Nederlands Dagblad haar ”Oproep tot reformatie” plaatste. De vereniging constateerde dat de GKV in verval zijn en riep het kerkverband ertoe op terug te keren naar de gehoorzaamheid aan Gods Woord - op alle terreinen van het leven. Sindsdien maakten zo’n 1200 kerkleden zich vrij van de GKV. Deze ”nieuwe vrijgemaakten” komen inmiddels samen op dertien plaatsen in het land.
Uit het zaterdag gelanceerde manifest, te vinden op de website www.gereformeerdblijven.nl, spreekt een vergelijkbare verontrusting over „bepaalde ontwikkelingen in onze Gereformeerde Kerken. Deze ontwikkelingen raken een aantal grote thema’s als Schriftgezag, prediking, het vierde gebod, kerk en kerkregering, liturgie en kerkelijke eenheid.”
Veel van die verontrusting is tot op heden „beschouwend, analyserend en appellerend geuit in artikelen en studiebijeenkomsten”, aldus de opstellers. „Diverse zorgpunten zijn ook verwoord in bezwaren en revisieverzoeken, gericht aan kerkelijke vergaderingen. Op veel van de aangedragen kritiek is officieel antwoord gegeven of is voor het antwoord hulp gezocht bij studie-deputaatschappen. Toch houden veel kerkleden het gevoel dat discussies inhoudelijk niet echt zijn opgepakt of niet verantwoord zijn afgerond en dat bezwaren onvoldoende zijn gewogen. Achter een aantal zorgpunten gaat volgens hen een veranderd denken schuil dat zich concretiseert in verschillende opzichten zonder de principiële achtergronden te verantwoorden.”
Een manifest als tweede ”Oproep tot reformatie”? Meerdere deelnemers aan het discussieforum op de GKV-website www.gkv.nl zien nauwelijks verschillen. „Als ik kijk naar de onderwerpen, dan zie ik inhoudelijk geen verschil met de ”Oproep tot Reformatie” die ca. 1,5 jaar geleden is geplaatst in het ND”, aldus ”Fidelius” zaterdag. „Op die oproep werd destijds zeer afkeurend gereageerd, vooral (of uitsluitend?) omdat hij uit de hoek van Reformanda afkomstig was. Wat zou de impact van deze nieuwe oproep zijn, en zou deze veel gunstiger worden ontvangen?”
Het antwoord van ”Zwever”: „Ik heb het gelezen, maar is er überhaupt verschil met Reformanda? Ook zij zeggen voornamelijk: „vroeger was alles beter”. Wat betreft de Schriftkritiek hebben ze wellicht een beetje gelijk (maar daar heb ik me eigenlijk helemaal niet in verdiept), de rest heb ik toch met een wat droevig schuddend hoofd gelezen.”
Ds. P. L. Storm (43), predikant in Vroomshoop en een van de ondertekenaars van het manifest, is „bepaald niet gelukkig” met de link die velen leggen met Reformanda en haar ”Oproep tot reformatie”. „De thema’s die wij in ons manifest aan de orde stellen, tref je voor een deel ook in hun blad Reformanda aan. Maar hét grote verschil tussen hen en ons is dat wij mensen niet uit de kerk wegroepen. De GKV zijn in onze ogen geen valse kerk geworden. Als predikanten weten we ons con amore verbonden aan deze kerken. We maken ons alleen grote zorgen over de koers. Of beter: het gebrek aan koers. En daarover zoeken we nu het gesprek.”
Gelukkig is hij evenmin met het verband dat wel wordt gelegd met de jongste ontwikkelingen in de gkv Kampen-Noord (zie kader). De plaatselijke predikant, ds. E. Hoogendoorn, is een van de ondertekenaars van het manifest. Ds. Storm: „Ik zou het echt erg vinden als mensen nu zouden zeggen dat wij de ”backing group” vormen achter ds. Hoogendoorn. Want dat is onjuist. De moeilijkheden in Kampen zijn tot op de dag van vandaag helemaal buiten onze gesprekken gelaten, ook door ds. Hoogendoorn zelf. Het oordeel daarover is aan de kerkelijke vergaderingen. We hadden onze website ook al in september willen presenteren, dus nog voordat het tot de breuk in Kampen kwam.”
Het begon allemaal vorig jaar winter, zegt ds. Storm. „Een collega-predikant ging zich steeds meer afvragen: „Wat gebeurt er toch allemaal in onze kerken? Ben ik dan de enige die zich over sommige ontwikkelingen zorgen maakt?” We praatten daar met elkaar over. Uiteindelijk waren we met z’n achten. En daar hebben we het ook bij gelaten.”
Gaandeweg ontstond het idee een brochure uit te geven. Het openen van een eigen website bleek echter praktischer, en bovendien goedkoper. Ds. Storm: „Het is onze uitdrukkelijke bedoeling het niet bij dit manifest te laten. Met het manifest hebben we vooral de aandacht willen vestigen op de website. Veel zaken die in het manifest alleen maar heel kort zijn genoemd, willen we in artikelen op deze website verder uitdiepen.” Twee zagen er inmiddels het licht: ”Naar een open(er) avondmaal?” en ”Schriftgezag en de toenadering tot de CGK”.
Aan de homogeniteit, de eensgezindheid die de GKV zo lang kenmerkte, is een einde gekomen, stelt de predikant vast. Vleugels, groepen ontstonden. „Waar we altijd zo beducht voor waren, zien we nu gebeuren. Er heerst verwarring en matheid. Voor veel kerkleden is dat een verbijsterende ervaring. En toch laten we het zo maar over ons heen komen. De ene gemeente doet dit, de andere dat. De ene predikant waarschuwt voor een nadruk op het werk van de Heilige Geest zoals je die aantreft bij de pinksterbeweging; een andere predikant verlangt hier juist naar. Of spreekt zelf in tongentaal. Er is sprake van een groeiend independentisme: Als ik vind dat iets plaatselijk moet kunnen, gebeurt dat ook, wat de kerkelijke afspraken ook zijn.”
Inmiddels stromen de reacties op het manifest binnen, zegt ds. Storm. „Tot nu toe krijg ik elke dag weer tientallen e-mails en brieven. Viervijfde daarvan is heel positief, eenvijfde heel kritisch - zie ook sommige ingezonden brieven in het ND.”
Wat verwacht hij dat het manifest zal opleveren? „Wat wij hopen, is dat we met elkaar de problemen onder ogen gaan zien, en elkaar zullen hervinden. Onze hoop is ook dat we geen onopgeefbare zaken zullen kwijtraken, door op een dopers spoor te komen bijvoorbeeld.”
Zullen de tegenstellingen binnen de GKV niet juist nog scherper worden?
„Breuklijnen moeten ontmaskerd, eerlijk benoemd worden. Mensen zeggen wel tegen ons: Is er dan niets goeds meer in de GKV? Natuurlijk wel. Maar als in mijn huis brand ontstaat, dan roep ik toch uit alle macht: Brand? Dan zeg je toch niet: Praat toch vooral over al die mooie spullen die nog in huis staan, en die nog niet verbrand zijn? Nee, brand! En vanuit die overtuiging hebben wij ons manifest opgesteld. En we hopen en bidden dat de Heere dit wil zegenen.”
