KLM krijgt zware klappen door de coronacrisis. De inkomsten kelderen doordat passagiers massaal niet vliegen; de uitgaven voor vloot en personeel lopen gewoon door. De situatie is precair. KLM heeft daarom staatssteun aangevraagd.

Het kabinet onderkent het grote economische belang van de nationale luchtvaartmaatschappij en verstrekt 3,4 miljard euro steun in de vorm van een lening. Daarmee lijkt KLM, onderdeel van Air France-KLM, gered. Voorlopig.

Onverwacht komt er echter een kink in de kabel. Minister Hoekstra heeft –volgens de piloten– vrijdagavond ineens gevraagd om een loonoffer „zolang de staatssteun duurt”; naar verwachting tot zeker 2025. Tekenen voor zaterdag 12 uur.

Pilotenvakbond VNV weigert vooralsnog zijn handtekening te zetten onder een clausule voor een langdurig loonoffer tot 2025. Want de VNV en KLM hebben begin oktober afspraken gemaakt om tot medio of eind 2022 zo’n 20 procent salaris in te leveren.

Verder is de looptijd van een cao beperkt tot vijf jaar. Bovendien kunnen de piloten al helemaal niet op voorhand instemmen met afspraken in een –niet-openbaar– contract tussen overheid en KLM. „Het is geen koppigheid, maar wij willen weten wáár we voor tekenen”, zegt de VNV. „Nu is het een blanco cheque.”

Voor het blok

De bond voelt zich voor het blok gezet door de eis van de minister van vrijdagavond om een langdurig loonoffer, die binnen zestien uur moet worden getekend. De Ondernemingsraad (OR) deelt die kritiek. Hoekstra stelt echter dat van meet af aan, zeker sinds juni, duidelijk is dat loonmatiging geldt zolang de staatssteun duurt.

Vijf vakbonden –CNV, NVLT, VNC De Unie, VKP– en de OR stemmen wel in met het langdurig loonoffer. De FNV beraadt zich nog, maar benadrukt het voortbestaan van KLM niet op het spel te willen zetten.

De opstelling van pilotenvakbond VNV roept heftige reacties op. De sfeer op de werkvloer is grimmig. Cabine- en grondpersoneel –maar ook toeleveringsbedrijven– zijn woest nu de piloten ‘hun’ KLM op het spel zet. „We zien jullie wel bij het UWV”, staat op een opgehangen briefje in de cockpit.

Ook de relatie tussen piloten en minister is ernstig verstoord. Hoezeer de verhoudingen verziekt zijn, blijkt uit het feit dat Hoekstra in de voorwaarden aan de piloten vraagt hun dankbaarheid uit te spreken over de staatssteun. Een tot op het bot vernederende clausule.

Om uit de impasse te komen, heeft pilotenvakbond de minister zondag gevraagd om overleg. Hoekstra weigert echter en houdt zijn poot stijf, waarmee de verhoudingen verder op scherp staan. Voor de piloten is het nu slikken of stikken.

Het onbegrip over de opstelling van de piloten is groot. In de politiek en in samenleving klinken harde verwijten. Piloten verdienen tot 250.000 euro per jaar, afhankelijk van kennis, ervaring en type toestel. Daar kan best een keertje de kaasschaaf langs, klinkt het. Of diep het mes erin.

Daar staat tegenover dat een beginnend piloot ‘slechts’ een slordige 25.000 tot 50.000 euro verdient, terwijl hij een zware lening van zo’n 100.000 tot 150.000 euro moet afbetalen voor zijn pilotenopleiding. Een beginnend piloot met studerende kinderen zit daarom zwaar. Net als vele anderen.

Minister Hoekstra vindt dat de halsstarrige opstelling van de pilotenbond „de existentiële crisis miskent waarin de KLM zich bevindt.” De ernst van de coronacrisis en het feit dat de toekomst van KLM aan een zijden draadje hangt, vraagt harde maatregelen.

KLM-topman Pieter Elbers smeekt de piloten inmiddels akkoord te gaan. „De crisis overleven lukt alleen als we het algemeen belang in het oog houden”, beklemtoont de hoogste baas van KLM. „Zonder lening overleeft KLM deze crisis niet.”

Ter discussie

KLM staat op de kaart. De nationale trots staat echter ook ter discussie. Een faillissement van de maatschappij is in Den Haag niet langer taboe. Ook een scheiding tussen KLM en Air France niet. In politiek en samenleving klinkt –bij vriend en vijand– de vraag of KLM met al die vliegbestemmingen nou echt zoveel bijdraagt aan de bv Nederland.

Zoveel hebben de piloten alvast bereikt.