Advocaten schaduwen: gaat OM een grens over?
In de jacht op Ridouan T. schaduwde de recherche strafadvocaten op hun reis naar Dubai. Gaat het OM een grens over?
Opschudding in advocatenland. De politie volgde in 2019 heimelijk de gangen van de raadslieden Nico Meijering en Leon van Kleef, onthulde het Algemeen Dagblad vrijdag. Het duo reisde naar Dubai. Door de twee advocaten te bespioneren, hoopte justitie de verblijfplaats van de gevreesde misdadiger Ridouan T. te ontdekken. Meijering en Van Kleef waren zelf geen raadsman van T., maar verdedigen wel cliënten uit diens vermeende bende. Ze bezochten in Dubai hun cliënt Khalid J.
Meijering is laaiend over het feit dat hij is geschaduwd door de politie. „De rechtsstatelijke noodzaak om advocaten in vrijheid hun werk te laten doen, wordt steeds meer met voeten getreden”, reageert hij in het AD. Advocaten worden volgens hem „meer en meer aan ernstige veiligheidsrisico’s blootgesteld.” Hij verwijst met die opmerking naar de mogelijkheid dat misdadigers kunnen gaan denken dat ze zijn verraden door een advocaat. Ook de Nederlandse Vereniging van Strafrechtadvocaten laakt het bespioneren van advocaten. „Een advocaat mag in de uitoefening van zijn werk nooit worden geobserveerd, omdat hij anders zijn werk niet vrijelijk kan doen”, stelt zegsman Geertjan van Oosten in het AD.
Het OM stelt dat met het heimelijk volgen van Meijering en Van Kleef „geen inbreuk zou worden gemaakt op de vertrouwelijke relatie van een advocaat met zijn cliënt”, omdat beiden Ridouan T. niet verdedigden.
Strafrechtgeleerde prof. mr. Peter Tak zegt desgevraagd „heel goed” te begrijpen dat justitie in de jacht op Ridouan T. enkele advocaten heimelijk volgde. „Dit is een actie op het scherpst van de snede. Wettelijk mag justitie zich niet mengen in communicatie tussen een advocaat en diens verdachte. Dat was hier echter niet aan de orde. Maar mag je een advocaat volgen om de verblijfplaats van een verdachte te traceren als die advocaat niet die bewuste persoon bijstaat? Dat is bij wet niet uitdrukkelijk verboden. Al is het niet onverstandig om deze zaak aan de rechter voor te leggen.”
Tak wil niet met de beschuldigende vinger naar het OM wijzen. „Het was buitengewoon moeilijk om Ridouan T. te pakken te krijgen. Het OM vond het dringend gewenst hem op te pakken en te ondervragen.”
Tak vindt niet dat het schaduwen van advocaten duidt op een verharding tussen OM en advocatuur. „Feit is wel dat de georganiseerde misdaad rücksichtslos te werk gaat. Het OM probeert van de mogelijkheden gebruik te maken om criminelen te pakken en bewijs tegen hen te verzamelen. En de recherche gaat echt niet in iedere strafzaak advocaten volgen.”
Anders dan Tak vindt strafrechtgeleerde mr. dr. Sven Brinkhoff wel dat het OM zijn boekje te buiten gaat. „Ik deel de verontwaardiging van advocaten over deze geheime actie voor 90 procent. Het is uit den boze om een advocaat af te luisteren. Gesprekken tussen een advocaat en diens cliënt mogen niet worden opgenomen in een strafdossier. Het OM verdedigt zich nu met de stelling dat Meijering en Van Kleef niet de raadslieden zijn van Ridouan T. Maar dat vind ik nogal een formalistische benadering.”
Toch kan Brinkhoff voor „10 procent” begrip opbrengen voor de opmerkelijke spionageactie. „De druk om Ridouan T. te pakken te krijgen was extreem groot.”
Hij ziet wel een verharding tussen OM en advocatuur, in ieder geval in de zaak-Marengo, waarin T. hoofdverdachte is. „Spanningen lopen op. Denk ook aan het recente verwijt van het OM dat advocaten tegen de regels in geheime informatie aan derden doorspeelden. Beide kampen doen een duit in het zakje en huilen krokodillentranen. De verdediging kan er ook wat van.”
Kan het zijn dat advocaten in Nederland té veel rechten hebben en dat bijvoorbeeld hun kantoor zou kunnen gaan dienen als vergaderruimte waar criminelen hun misdadige zaken ongestoord kunnen bespreken? „Daar ligt een spanningsveld”, reageert Brinkhoff. „Het is een groot goed dat een advocaat in vrijheid zijn werk kan doen, en dat een rechtzoekende zich daar veilig weet. Dus moet het OM advocaten niet gaan afluisteren. Maar als blijkt dat een advocaat zich inlaat met criminele zaken, kantelt dat beeld. Als justitie sterke aanwijzingen heeft dat een advocaat zelf de fout in gaat, moeten er mogelijkheden zijn om zo’n persoon aan te pakken.”
Misdaadkenner Marian Husken noemt het desgevraagd ,buiten alle proporties” dat de recherche de gangen van raadslieden nagaat. ,Ik kijk hier wel van op. Het pijnlijke is dat het OM deze actie gewoon openlijk toegeeft. In het verleden hoorde ik wel van advocaten dat ze erg bevreesd waren dat de politie hun telefoon afluisterde, in de hoop gezochte criminelen op het spoor te komen. Maar dan bleef het onduidelijk of de recherche ook daadwerkelijk een advocaat bespioneerde.”
De tegenwerping van het OM dat de geschaduwde advocaten geen raadslieden zijn van Ridouan T. veegt ze van tafel. ,Dat is een rare drogredenering. Dit soort acties kan ertoe leiden dat mensen geen contact meer durven opnemen met een advocaat.”
Husken, die in het verleden een boek schreef met interviews met strafadvocaten, noemt ,deze experimentele opsporingsmethode” van het OM ,bloedlink.” Criminelen kunnen gaan denken dat advocaten hen erbij lappen, stelt Husken. ,Justitie brengt zo levens van advocaten in gevaar.”
Husken, die in de Willem Podcast regelmatig kwesties in de zware misdaad analyseert, ziet een verharding bij het OM in de strijd tegen de misdaad. ,Net als in Italië lijken advocaten steeds meer als verlengstuk van de maffia te worden gezien. Maar zo lang een rechter niet heeft bewezen dat een advocaat daadwerkelijk verlengstuk is van criminelen, moet justitie voorzichtig zijn om advocaten te beschuldigen.”
