Dr. Jan H. van Doleweerd (59) is godsdienstdocent aan de Goudse hogeschool. Vanaf 1 september combineert hij dat met een lectoraat waarin ook het Protestants Centrum voor Godsdienstig Vormingsonderwijs (PC GVO) participeert.

De komende vier jaar wil de nieuwe ”associate lector” in gesprek gaan met de leraren die dit onderwijs geven om hun ervaringen te horen. „Ze zijn heel gemotiveerd en zetten zich wekelijks in om met leerlingen op openbare scholen iets te delen over het christelijk geloof. Om wat te kunnen betekenen voor hun bekwaamheid, zal ik hen eerst moeten ontmoeten.”

De taak van deze docenten is niet eenvoudig, wel mooi, zegt Van Doleweerd. „Het vormingsonderwijs is anders dan een klassieke Bijbelles op een christelijke school. Op de openbare school ga in je gesprek met de leerlingen over welke vragen er leven. Wat mooi dat je vanuit een christelijke levensvisie een vraag kunt belichten die een leerling bezighoudt.”

Er is niet één stramien voor, zegt Van Doleweerd. „Elke school heeft zijn eigen populatie. De ene keer krijgt een docent de hele klas voor zich, de andere keer slechts een groepje dat de klas verlaat. Docenten moeten transparant en professioneel opereren: ze komen niet evangeliseren, maar hun christelijke achtergrond stempelt wel de verhalen die ze vertellen en de antwoorden die ze geven.”

Wettelijk recht

De ouders van leerlingen in het openbaar onderwijs hebben al sinds 1857 wettelijk het recht om de school te vragen om godsdienstig of levensbeschouwelijk vormingsonderwijs. Scholen zijn inmiddels verplicht dit in hun schoolgids te vermelden.

Dit recht kwam volgens de lector uit de praktijk voort: ouders zagen het belang ervan in dat hun kinderen met andere, onbekende religies en opvattingen zouden kennismaken. Er moet wel genoeg animo voor zijn voordat een school de lessen in het rooster opneemt. Het protestants-christelijk vormingsonderwijs wordt nu op ongeveer de helft van de openbare scholen gegeven, in totaal aan zo’n 22.000 kinderen.

Van Doleweerd wil met zijn kenniskring nagaan hoe dit in de praktijk vorm krijgt en met welke dilemma’s vakdocenten te maken krijgen. „Vervolgens hoop ik hun handreiking te kunnen doen.”

Vroeger werden de lessen door onbezoldigde vrijwilligers gegeven, vaak buiten de reguliere schooltijden. In 2009 besloot de overheid de lessen te bekostigen en de docenten salaris uit te betalen. Sindsdien wordt het vormingsonderwijs binnen de gewone schooluren aangeboden door leraren die daarvoor bevoegd zijn. „Scholen vinden dat soms wel lastig. Het aantal lessen neemt dan ook af, terwijl dat niet komt door verminderde belangstelling: de samenleving wordt steeds religieuzer. Soms kiezen scholen voor een soort carrousel waarin de verschillende levensbeschouwelijke richtingen allemaal een aantal lessen mogen geven.”

Sinds 2017 werkt Van Doleweerd met zijn collega dr. A. J. Kunz aan een handboek voor pabo-studenten over godsdienstige vorming op de basisschool. Leraren op protestants-christelijke en reformatorische scholen kunnen van hun collega’s uit het vormingsonderwijs op de openbare scholen leren, stelt de nieuwe lector. „De geslotenheid neemt af en is in het pc-onderwijs al grotendeels weg. Hoe ga je om met leerlingen die een andere godsdienstige achtergrond hebben? Hoe geef je het godsdienstig gesprek vorm? Daar heeft een deel van de scholen nog niet veel ervaring mee.”

Indonesië

Met de onderwijssoort die hij gaat onderzoeken en begeleiden, heeft Van Doleweerd vooral in het buitenland kennisgemaakt, toen hij docent in Indonesië was. „Daar is onderwijs vanuit verschillende godsdiensten ook een wettelijk recht, al maken lang niet alle scholen er gebruik van. Christenen, hindoes en boeddhisten geven er godsdienstlessen op scholen die overwegend islamitisch zijn. Ik was er betrokken bij de opleiding van de christelijke docenten die deze lessen gingen geven.”

Lector Van Doleweerd

Dr. J. H. van Doleweerd (1961) begon zijn loopbaan in 1981 als leerkracht op een lagere school in Krimpen aan den IJssel. In de jaren 1985-1995 was hij schoolbegeleider bij het BGS, met een onderbreking (1989-1991) toen hij voor Zending Gereformeerde Gemeenten in Nigeria (Izi) lesgaf aan kinderen van zendingswerkers.

Als ouderling van Dordrecht was hij als evangelist werkzaam in Ecuador (1995-2005). Daarna werkte hij als missioloog en toeruster op het zendingsbureau in Woerden, totdat hij in 2013 voor ZGG als theologisch docent naar het Indonesische eiland Bali ging. In 2017 keerde hij terug naar Driebergen. Hij werd toen godsdienstdocent aan Driestar hogeschool in Gouda, terwijl hij het onderwijs op Bali in deeltijd bleef begeleiden. Het werk op Bali wordt eind juli afgerond.

Van Doleweerd is gehuwd en vader van vijf kinderen. In de jaren 2008-2013 was hij ouderling in Zeist en sinds 2018 is hij dat opnieuw.