Livestream van kerkdienst blijft surrogaat
Waarom zou ik naar de kerk gaan? Deze prikkelende vraag stelde de hervormde theoloog en hoogleraar Van Ruler in de jaren zeventig van de vorige eeuw. Het was de titel van een boekje met 21 antwoorden op die vraag. Ze zijn geschreven in een tijd waarin de kerken vol waren en ook de tweede dienst nog goed werd bezocht. Toch zijn deze antwoorden een halve eeuw later, nu de kerkgebouwen vrijwel leeg zijn, plotseling weer actueel.
Eén vraag was in de tijd van Van Ruler niet aan de orde, namelijk of het wel veilig is om naar de kerk te gaan. Nu vanaf Tweede Pinksterdag de beperkingen voor de kerkgang versoepeld worden, houdt die kwestie veel mensen bezig en roept die veel vragen op: Kijk eens naar die kerkdienst in Frankfurt, waar intussen meer dan tweehonderd mensen met het virus besmet zijn! En dan die tegenstrijdige verhalen over druppeltjes die je uitademt bij het spreken en zingen… Zou het wel verantwoord zijn om naar de kerk te gaan? Kunnen we niet beter nog een maandje wachten?
Wat bij deze vragen ongetwijfeld meeweegt, is dat er de afgelopen maanden goede alternatieven zijn ontwikkeld. Veel kerkenraden hebben zich ingespannen om gemeenteleden zo goed mogelijk te betrekken bij de kerkdiensten. Ze maakten de drempel om mee te luisteren of te kijken zo laag mogelijk. Begrijpelijk, want als kerkgang al niet vanzelfsprekend is, dan geldt dat zeker voor het meeluisteren of kijken wanneer elke vorm van sociale druk ontbreekt.
Echter, die mooie technische oplossingen kunnen ook nadelen hebben. Kerkenraden vreesden al dat de coronacrisis het gemeente-zijn zou ondermijnen. Onderzoek laat nu zien dat twee van de vijf leden ervaren dat de band met de kerk losser is geworden. In een paar maanden tijd zijn mensen gewend geraakt aan de alternatieven en ze waarderen de onlinediensten. Waarom zou je naar de kerk gaan, als je de dienst ook thuis kunt zien, of op een later moment kunt volgen?
Buiten de kerk is geen heil, schreef Van Ruler. Waarschijnlijk zei hij dat niet zo kras tegen ouderen die aan de kerktelefoon gekluisterd waren, maar in elk geval wilde hij benadrukken dat kerkgang niet vrijblijvend is. Terecht. Wie de genademiddelen verwaarloost, laadt een zware verantwoordelijkheid op zich. Vertaald naar 2020 kunnen technische hulpmiddelen weliswaar heilzaam zijn, maar ze blijven surrogaat: vervangende middelen bij gebrek aan beter. Wie de gemeenschap der heiligen belijdt, zal op Tweede Pinksterdag met de psalmdichter „bezwijken van verlangen naar de voorhoven des Heeren.”
En die risico’s dan? De regels rond aantallen en hygiëne blijven uiteraard van kracht en wie extra gevoelig is, moet thuisblijven Maar wie wel naar werk en winkel kan, moet de kerk niet durven mijden. En al helemaal niet op het pinksterfeest, de dag waarop de apostelen eendrachtig en biddend bijeen waren, waarna ze vervuld werden met de Heilige Geest.
