De Theologische Universiteit Kampen (TUK), die uitgaat van de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt, besloot vorige week om in september geen internationale studenten uit te nodigen voor het internationale programma van de universiteit. Studenten die zich al aanmeldden, krijgen de mogelijkheid een jaar later te komen.

Het besluit was onvermijdelijk, gelet op de omstandigheden, zegt Pim Boven, lid van het college van bestuur van de TUK. „Elk jaar hebben we zo’n tien tot vijftien buitenlandse studenten, bijvoorbeeld uit Indonesië, India of een Afrikaans land. Op veel plekken zijn de ambassades momenteel dicht en is een reisverbod van kracht. Met name voor Afrika geldt dat de klap van de crisis eigenlijk nog moet komen, en landen mogelijk nog verder op slot gaan.”

Zo’n beslissing doet pijn, aldus Boven. „Het betekent dat we een groep internationale studenten missen. Dat doet iets met onze gemeenschap. Zij brengen vaak een vrolijke noot, en wij leren van hun geloofsbeleving.”

Collegegelden

Het Financieele Dagblad schreef eind april over een te verwachten terugval in het aantal buitenlandse studenten op Nederlandse universiteiten. Dit kan flinke financiële gevolgen hebben. Zo lopen onderwijsinstellingen aanzienlijke hoeveelheden collegegelden mis, schreef de krant.

Over financiële consequenties van de crisis voor de TUK valt momenteel nog weinig te zeggen, aldus Boven. „Er zullen materiële gevolgen zijn. Er zijn wat extra kosten en inschrijfgelden vallen weg. Tegelijk gaan we ervan uit dat dit een eenmalige klap is. Over het algemeen zijn de inschrijfaantallen in Kampen stabiel. We rekenen erop dat de situatie weer normaliseert.”

De universiteit moest van het ene moment op het andere omschakelen naar online lesgeven, vertelt Boven. „Gelukkig was de technische infrastructuur op orde, waardoor de overgang vrij soepel liep. We merken vooral dat de onderlinge ontmoeting gemist wordt.” De universiteit probeert hieraan onder meer tegemoet te komen door een wekelijke onlineviering te beleggen. „Een van de studenten houdt een overdenking, er worden wat liederen gespeeld en we bidden met en voor elkaar en voor onze gemeenschap.”

Boven signaleert dat de crisis niet alleen nadelige gevolgen heeft voor de universiteit. „Ik merk dat er ook veel creativiteit vrijkomt. Bestaande structuren vallen weg, maar dat betekent ook dat bestaande muurtjes wegvallen. Juist nu is er veel innovatie. Zo hebben we een nascholingsprogramma opgezet voor predikanten, over de vraag hoe pastoraat in coronatijd kan worden vormgegeven.”

Azië

Aan de Protestantse Theologische Universiteit (PThU), gevestigd in Amsterdam en Groningen, is nog geen terugval zichtbaar in de aanmeldingen van buitenlandse studenten, zegt rector prof. dr. Mechteld Jansen. „Bij grote universiteiten zie je dat het wat achter gaat lopen, maar de eerste vooraanmeldingen voor onze eenjarige internationale masteropleidingen liggen nog niet lager dan in andere jaren. Dat geeft hoop. Wel valt ons op dat het aantal aanmeldingen uit Azië beduidend achterblijft bij voorgaande jaren.”

De gevolgen voor de inschrijving van Nederlandse studenten kan Jansen nog niet overzien. „Er is een enorme onlinewerving aan de gang. We missen natuurlijk veel mogelijkheden: fysieke meeloopdagen, festivals waarop we ons presenteren. Mensen melden zich wel aan voor een onlinecollege, maar het is veel moeilijker te zien of we de belangstelling ook echt warm kunnen houden. We hebben minder grip op wat er gebeurt met de inschrijvingen.”

De PThU, die ook de predikantsopleiding voor de Protestantse Kerk in Nederland aanbiedt, moet vanwege de maatregelen extra kosten maken om studenten goed te blijven bedienen, signaleert de rector. „Veel studenten hebben het bijvoorbeeld al zwaar door verlies van hun bijbaan. Juist nu willen we hun meer mogelijkheden en meer aandacht bieden en voorkomen dat zij de dupe worden. Het is met name een hele uitdaging om afstuderende studenten op een goede manier aan het einde van de opleiding te krijgen. Ook dat vraagt extra inzet van docenten.”

Jansen is bezorgd dat de universiteiten opnieuw door bezuinigingen geraakt zullen worden. „Het zou zeer onwenselijk zijn als de ondersteuning die door de overheid nu links en rechts beloofd wordt aan mensen, onder meer uit de onderwijsportefeuille moet komen. Gezien alles wat het hoger onderwijs al over zich heen heeft gekregen, zien we de toekomst wat dat betreft niet bij voorbaat met vertrouwen tegemoet. Er ligt nog geen toezegging van de minister dat, nu het onderwijs veel extra kosten moet maken, men ook ruimschoots zal zijn in het vergoeden daarvan.”

Geïnteresseerden

De aanmelding van nieuwe studenten aan de Theologische Universiteit Apeldoorn (TUA) „loopt aardig”, zegt rector prof. dr. Herman Selderhuis. „Wel komt het wat later op gang dan normaal. We hebben zelfs verschillende geïnteresseerden die voor een meeloopdag kiezen – al moet dat digitaal.” De TUA kent niet veel buitenlandse studenten. Van degenen die er zijn, ontvangt bovendien een aantal onderwijs op afstand. Wat internationale studenten betreft, is er aan de TUA geen terugval in aanmeldingen te zien.

Volgens Selderhuis vallen financiële gevolgen voor de TUA vanwege de crisis te verwachten, maar hij wil niet spreken over zorgen. „Dat zou een verkeerde houding zijn. De crisis zal ongetwijfeld consequenties hebben, maar we kunnen met weinig toe en vertrouwen erop dat het goed komt.”

Een van de manieren waarop aan de TUA de maatregelen gevoeld worden, is het uitstel van de jaarlijkse admissie-examens. De toelatingsexamens voor studenten die predikant in de Christelijke Gereformeerde Kerken willen worden, stonden gepland in juni maar zijn uitgesteld. Nu wordt er gedacht aan eind augustus. „Als curatorium en college van hoogleraren zouden we wel kunnen vergaderen met inachtneming van de maatregelen, maar niet in alle gevallen blijkt een persoonlijk gesprek met de kerkenraad mogelijk. We hopen dat er snel een oplossing komt, zeker voor degenen voor wie de uitkomst van het admissie-examen doorslaggevend is voor de keuze om theologie te gaan studeren.”

Augustinus

Aan de TUA wordt met name het persoonlijke contact gemist, zegt de rector. De opleiding probeert studenten in het oog te houden. „Aan het begin van de crisis is een pastorale brief gestuurd. En donderdag kregen alle studenten, docenten en curatoren een boek van Augustinus cadeau, als een hart onder de riem.”

Oplossingen

De opleidingen bezinnen zich inmiddels op de mogelijkheden voor de periode na versoepelingen voor hoger onderwijs. Oplossingen zijn vergelijkbaar, zoals looproutes in gebouwen, het afsluiten van bepaalde zalen of het aantal bezoekers daarvan limiteren en het werken met gesplitste groepen. Zowel de TUA als de TUK spreekt de hoop uit op korte termijn de schriftelijke tentamens weer in het gebouw te kunnen laten plaatsvinden.

Aan de PThU wordt er nagedacht over de mogelijkheid van ”blended onderwijs”. Daarbij vindt een deel van het onderwijs op afstand plaats, en een ander deel via kleine groepen in de collegezaal. Ook de stage of het vicariaat springen er voor theologische opleidingen uit als aandachtspunt. Veel stages waarin studenten zich voorbereidden op het werk als predikant of geestelijk verzorger –met veel contactmomenten– kwamen stil te liggen. Voor de uitvoering daarvan moet een nieuwe vorm gevonden worden.

De uitdagingen zijn niet onoverkomelijk, benadrukken de verschillende woordvoerders. Uit meerdere initiatieven aan de opleidingen blijkt dat de crisis ook creativiteit oproept om oude leerdoelen te vertalen naar nieuwe vormen.

Seminaries VS hard geraakt
Veel theologische opleidingen in de Verenigde Staten kampten al voor de coronacrisis met teruglopende inschrijvingen en steeds krappere budgetten, zo schreef het Amerikaanse tijdschrift Christianity Today eind april. Bezuinigen en inkrimpen was al het devies – maar deze ontwikkeling is door de crisis in een stroomversnelling gekomen.

Aan Fuller Theological Seminary in Pasadena (Californië) vielen sinds maart diverse ontslagen. De bekende theologische opleiding zag een terugloop van 11 procent in de aanmelding van nieuwe studenten.

Ook het Southern Baptist Theological Seminary in Louisville (Kentucky) –waar het aantal inschrijvingen vlak voor de crisis juist opvallend hoog lag– ontsloeg medewerkers en kondigde stevige bezuinigingen aan.

Het Puritan Reformed Theological Seminary (PRTS) in Grand Rapids (Michigan), de theologische opleiding van de Heritage Reformed Churches (HRC), heeft zijn donateurs om financiële steun gevraagd vanwege een verwachte inkomstendaling.