De aanpak was vertrouwd, om niet te zeggen geijkt. Een onrustbarende trend in refoland wordt gesignaleerd. Onderzoeksgegevens bevestigen de trend. Er vinden groepsinterviews plaats met ‘gewone’ refo’s die hun mening geven. De meningen lopen uiteen. De een ziet het zus, de ander zo. Vervolgens een gesprek met enkele predikanten. Mannen die weten waar ze het over hebben. Er klinken bezorgde geluiden en gefundeerde bezwaren, maar uiteraard niet zonder nuances. Want: „de botte bijl hanteren werkt niet. Het gaat om bewustwording.” Ten slotte een behartigenswaardig commentaar en een uitstekende ”Toegespitst” door de hoofdredacteur, die de vraag stelt wat een christen die dicht bij Christus leeft, zou doen. Het antwoord is duidelijk genoeg. We halen opgelucht adem: gelukkig dat er nog zulke artikelen verschijnen.

En nu? Gaat er iets veranderen? Komt er een reformatie? Gaan we ons bekeren van onze zonden? Ongetwijfeld blijft de aandacht voor het onderwerp niet helemaal zonder gevolgen. De scribenten zullen uitnodigingen krijgen voor lezingen. Op scholen zal meer of weer aandacht gegeven worden aan het onderwerp. Deputaatschappen zullen zich bezinnen. Kerkenraden zullen het onderwerp ”meenemen”. Predikanten zullen waarschuwen. Een enkeling besluit om er een boekje over te schrijven, of nog een artikel, zoals de schrijver van dit artikel. Misschien steken sommigen de koppen bij elkaar en komt er een nieuw platform. Maar opnieuw: gaat er iets veranderen?

Er zijn eeuwigheden in het geding. Gods Geest wordt bedroefd. Het besef van zondigheid verdampt. Genadetijd wordt verbrast. Paradijsbloemen worden verdelgd. Gewetens raken toegeschroeid. Het seculiere levensgevoel doortrekt ons tot op het bot. Zielen, veel zielen, kostbare zielen, zielen die ons lief zijn, dreigen verloren te gaan. Maar gaan we ons bekeren? Het antwoord is vermoedelijk: nee, dat gaan we niet! Want in ons is geen kracht tegen deze grote menigte. En bovendien: we willen het ook helemaal niet. We hebben als Démas de tegenwoordige wereld liefgekregen. Ons motto is: „een weinig slapen, een weinig sluimeren, een weinig handvouwen, al nederliggende” (Spreuken 6:10).

Digitaal minimalisme

Het is opvallend dat sommige van de meest serieuze pogingen om wél iets te doen tegen de digitale overvloed die ons overstelpt, inclusief films en series, op dit moment uit de seculiere hoek komen. Neem het onlangs verschenen boek ”Digitaal minimalisme” van Cal Newport (1982), een Amerikaanse hoogleraar informatica en schrijver van meerdere veelgelezen boeken. De analyses van Newport liegen er niet om, en de aanpak die hij voorstelt is tamelijk radicaal.

Newport, zelf geheelonthouder wanneer het gaat om sociale media, stelt vast dat we verslaafd zijn aan digitale media, en dat dit ons diep ongelukkig maakt. Hij analyseert de krachten die erachter schuilgaan: miljardenbedrijven die onze aandacht als koopwaar zien en onze ziel opeisen, gebruikmakend van diepgewortelde kwetsbaarheden van onze psyche. Hij herinnert ons aan de kostbaarheid van onze tijd, onder meer op basis van de inzichten van Henry David Thoreau.

Maar daar blijft het niet bij. Hij stelt ook een concrete aanpak voor om ons leven te reformeren. En die aanpak is zoals gezegd nogal radicaal. Ruim alle ”digitale rommel” in je leven op. Besluit daartoe om gedurende dertig dagen geen gebruik te maken van digitale media. Benut die tijd om te ontwennen en te analyseren welke vormen van mediagebruik werkelijk waarde hebben. Spreek vervolgens met jezelf af om digitale media vervolgens nog alleen voor de doelen die écht waarde hebben te benutten, maar dan wel binnen strikte grenzen. Optimaliseer het gebruik, zodat het zo weinig mogelijk tijd en aandacht kost. En vul de vrije tijd die dit oplevert met vormen van tijdsbesteding die waardevol zijn.

Het klinkt eenvoudig genoeg. Uiteraard is de werkelijkheid weerbarstig. Toch weet Cal Newport mensen over de hele wereld te inspireren tot ingrijpende veranderingen van hun dagelijks leven.

Op zijn aanpak is veel terechte kritiek mogelijk. Zijn ”digitaal minimalisme” gaat uit van een optimistisch mensbeeld en is gespeend van ieder godsbesef. Hij wil uiteindelijk mensen vooral helpen om meer te halen uit het leven, het hier en nu. Hij legt de vinger bij zinloze leegheid, maar vervangt die door andere vormen van leegheid, zij het dat die gepaard gaan met meer productiviteit en bevrediging. Maar daarmee komt een mens geen stap dichter bij God.

Bijbelse optie

Dat is allemaal waar. Maar de vraag hoe wij onze levens wél gaan veranderen, is daarmee niet beantwoord. Het is te gemakkelijk om te volstaan met de constatering dat het een gecompliceerde tijd is en dat het aankomt op waarachtige bekering. Want hoe juist en vroom die constatering ook mag zijn, ze ontslaat ons niet van de plicht om heilig voor God te leven en de zonden uit ons leven te bannen. Niet omdat we er de zaligheid mee kunnen verdienen, want de rechtvaardigmaking is uit het geloof, niet uit de werken. Rechtvaardigmaking gaat echter altijd hand in hand met heiligmaking. Zonder heiligmaking kan niemand de Heere zien (Hebreeën 12:14).

Maar kan heiligmaking eigenlijk wel bestaan zonder digitaal minimalisme? Denk bij ”minimalisme” aan meer vertrouwde Bijbelse begrippen zoals matigheid en soberheid, of aan Bijbelse noties zoals het moeten vlieden van de begeerlijkheden, en het antwoord wordt duidelijk. Digitaal minimalisme, mits Bijbels gefundeerd, is voor christenen de enige optie. De urgente vraag is daarom hoe we ons er in groten getale aan gaan gewennen. Welke refo-”influencers” wijzen ons de weg?

Steef de Bruijn wees in zijn artikel ”Beeldcultuur mijden of wijden” (RD 15-2) terecht op de vraag: „Wat zou Jezus doen?” In deze lijdenstijd worden we eraan herinnerd dat hier nog een belangrijke vraag aan voorafgaat: „Wat doen wij Jezus aan?”

Willem Teellinck wijst er in zijn ”Ogenzalf” op dat wie moedwillig zondigt, de Zoon van God opnieuw kruisigt. Onze zonden zijn de doodsteek van het Lam. God geve het dat we onze onheilige levens leren kruisigen, om Jezus’ wil.