Is er toekomst voor de christelijke boekwinkel? Wie de cijfers bekijkt, denkt van niet. Toch valt er volgens boekhandelaren nog veel te winnen. Zelfs van een gigant als bol.com. „Onbegrijpelijk dat christenen boeken kopen bij een van de grootste sekswarenhuizen van Nederland.”
Verbouwereerd was Jo van Dorp toen hij in het Reformatorisch Dagblad van 1 februari las dat boekhandel Van Horssen en nog zes andere christelijke boekwinkels dit kwartaal de deuren sluiten. „Alsof alle christelijke boekwinkels één voor een omvallen. Ik spreek op dit moment veel winkeliers die echt goede cijfers laten zien.” Van Dorp is verantwoordelijk voor de vier Ichthusboekhandels in Den Haag, Zoetermeer, Alphen aan den Rijn en Leiden.
Het grootste marktonderzoeksbureau van Nederland, GfK, bekijkt elk jaar hoe het specifiek met de verkoop van christelijke boeken gaat. Daarvoor leveren 37 professionele christelijke boekwinkels (ongeveer 30 procent van het totaal) gegevens aan. Het gaat daarbij om boeken die daadwerkelijk de kassa in de winkel passeren. Ieder jaar zitten de omzetcijfers in de min. Van -9,6 procent in 2016, tot -5,7 procent vorig jaar.
„Een krimpende markt”, zo vat directeur Coen Verboom van de Brancheorganisatie voor het Christelijke Boeken- en Muziekvak (BCB) de cijfers samen. „Elk jaar moeten we inleveren. Het is voor veel christelijke boekwinkels knokken om te overleven.” Uit gesprekken met onder andere Van Dorp en Verboom blijken er minimaal vijf kansen voor christelijke boekwinkels te zijn.
Kans 1: de gemeenschap
Verboom wijst op het christelijke boekenhuis De Akker in Vriezenveen dat onlangs 25 jaar bestond. De winkel scoort in tegenstelling tot het landelijk beeld vanaf 2013 zwarte cijfers. Het succes is volgens Verboom dat De Akker een centrale plek heeft in de christelijke gemeenschap in het Overijsselse dorp. „De winst gaat naar goede doelen in de omgeving waaronder evangelisatie en diaconaat. Het is een centrale plek waar mensen terecht kunnen voor een kop koffie, voor een praatje.”
Personeelskosten zijn er niet in Vriezenveen. De winkel draait op een groep van zo’n zestig vrijwilligers. „Die hebben allemaal hun eigen netwerk. De meeste mensen binnen al die netwerken komen hun boeken bij De Akker kopen. Ook vanwege goodwill. De winkels wordt dus gedragen door een brede groep in de gemeenschap”, aldus Verboom.
Vergelijkbare situaties zijn er sinds kort in het Friese Damwoude en het Zuid-Hollandse Nieuwerkerk aan den IJssel (zie kaders).
Kans 2: het internet
Grootste bedreiger van de fysieke boekenwinkel is de online variant: de webshop. Overbekend is bol.com. Ook velen uit de gereformeerde gezindte bestellen er spullen. „Onbegrijpelijk”, vindt Van Dorp. „Journalist Jeroen Bergeijk schreef in zijn boek over zijn werk bij bol.com dat de webshop een van de grootste sekswinkels van Nederland is. En dan kopen Nederlandse christenen daar hun boeken?” Mensen laten cookies achter waardoor bol.com bij een zoekactie vaak als eerste bovenaan op Google staat.
Van Dorp roept daarom christenen in Nederland op om hun boeken bij christelijke boekwinkels of hun webshops te kopen.
Aan de andere kant benadrukt hij dat die christelijke boekwinkels dan hun website wel op orde moeten hebben. „Zoeken en bestellen moet er gemakkelijk zijn. Een snelle bezorging is belangrijk. Zorg dat duidelijk zichtbaar is welke boeken er op voorraad zijn. Als een klant een boek snel nodig heeft, kan hij besluiten om het op te halen in de winkel. Maar dan moet het er ook echt zijn, anders komt hij voor niets.
Gelukkig is er inmiddels een ruime keuze van goede christelijke webwinkels die zes dagen per week voor hun bezoekers klaarstaan.”
Kans 3: de commercie
Christelijke boekverkopers zijn wel gedreven, maar ze zijn niet allemaal even commercieel. En dat is wel nodig om het hoofd boven water te houden. Verboom: „Klanten moeten actief benaderd worden. Werk samen met plaatselijke kerken en scholen zodat die hun boeken via de christelijke boekwinkel bestellen. Zet acties op touw, bijvoorbeeld in de Kinderboekenweek. Zorg dat mensen de drempel van de boekwinkel over stappen. ”
Van Dorp onderstreept dat. „Op internet bestellen mensen vaak maar één boek. Maar wie een kwartier in een boekwinkel verblijft, ziet veel meer boeken dan wanneer hij of zij uren op het internet zit. Vaak komen mensen dan ook met meer boeken thuis dan ze eigenlijk van plan waren te kopen. Ik noem dat een verrijking.”
Kans 4: de plaatselijke situatie
Goed kijken naar de plaatselijke situatie kan als gevolg hebben dat een boekwinkel een leemte in het winkelaanbod opvult. Verboom: „Stel dat er nergens anders in het dorp kantoorartikelen te koop zijn, dan kan de christelijke boekwinkel besluiten dat aan het assortiment toe te voegen. Denk ook aan zaken als cadeauartikelen of speelgoed. Zoiets moet natuurlijk wel bij jou als ondernemer passen, je moet er wel enthousiast over zijn om het te kunnen verkopen.”
Ook de plaats in Nederland waar een boekhandel zich vestigt, is van belang, vult Van Dorp aan. „Ook daar moet sprake zijn van een leemte. Het kan zeker niet zo zijn dat er twee christelijke boekwinkels in dezelfde plaats elkaar beconcurreren.”
Kans 5: samenwerking
Van Dorp werkt samen met andere christelijke boekwinkels in West-Nederland zoals Smit in Gouda en De Schuilplaats in Alblasserdam vanuit de Byblosgroep. Die samenwerking versterkt de overlevingskansen, verzekert Van Dorp. „We bestellen bijvoorbeeld op een maandag gezamenlijk boeken in de Verenigde Staten. Die arriveren dan op vrijdagmorgen op Schiphol. Een chauffeur van ons rijdt met één auto al onze winkels langs en op vrijdagmiddag liggen de boeken dan al in de winkel.”
Wekelijks is er wel contact, vertelt Van Dorp. „Als een van ons een bepaald boek niet heeft, gooit hij de vraag in de Byblosgroep en is er bijna altijd wel iemand van de anderen die het boek wel heeft. Zo hoeven we bijna nooit een klant teleur te stellen.”
Een solistisch opererende boekwinkel zal het zeker niet gemakkelijk redden, is Van Dorps stellige mening.
Brede steun voor boekenzaak Damwoude
„Dominee, hoe gaat het nu met onze winkel?” Die vraag kreeg ds. A. A. Egas onlangs toen hij op bezoek was bij een 91-jarige vrouw. De boekwinkel in Damwoude is een samenbindende factor geworden.
De evangelische boekwinkel Levend Water in het Friese dorp dreigde gesloten te worden. Het gevaar bestond dat daarmee één van de laatste christelijke boekwinkels in dit deel van Friesland zou verdwijnen. Ds. A. A. Egas, predikant van de christelijke gereformeerde kerk te Damwoude, richtte de stichting Levend Water op en kocht de winkel op 1 december vorig jaar.
Het initiatief tot de overname werd volgens ds. Egas breed gesteund: door alle zes de kerken in het dorp. Zo komen de twaalf vrijwilligers uit de twee hervormde gemeenten, de hersteld hervormde gemeente, de gereformeerde kerk en de twee christelijk gereformeerde kerken. „Ze hebben zich spontaan gemeld. Dat geeft aan hoe blij men is dat de boekwinkel blijft.”
Het assortiment is na 1 december verbreed. „Naast de evangelische uitgaven liggen er nu ook meer boeken van uitgevers zoals De Banier, Den Hertog en Om Sions Wil. Binnenkort zijn alle uitgaven van de GBS verkrijgbaar”, zegt ds. Egas.
„Ik vind het heel belangrijk dat ook reformatorische lezers uit heel Friesland hier op hun gemak een goed boek kunnen uitzoeken.”
Natuurlijk beseft de predikant dat bestellen via internet veel makkelijker is, zeker als je er een eind voor moet rijden om het op te halen. „Dat mensen toch hier komen, is een kwestie van gunnen. Als je bijvoorbeeld een boek koopt via bol.com, gaat de winst naar een grote international.
Als mensen dat boek hier halen, gaat de winst naar evangelisatiedoeleinden in het dorp. Dan zie je toch dat veel christenen voor de laatste optie kiezen, ook al kost het meer tijd.”
De eerste berichten na de doorstart in december zijn hoopgevend, vindt ds. Egas. „Januari is altijd een hele slappe maand in de boekenwereld. Tijdens de feestdagen hebben velen een of meerdere boeken gekregen. Toch was het in onze boekwinkel afgelopen maand bijna twee keer zo druk als voorgaande jaren. Dat geeft moed om door te gaan.”
De stichting hoopt dat de boekwinkel in de toekomst ook een centrale plek krijgt in het evangelisatiewerk in Friesland. „We denken eraan om er een soort inloopplek van te maken, waar mensen koffie kunnen drinken en via een gesprek kennis kunnen maken met het Woord.”
Nieuw boekenbegin in Nieuwerkerk a/d IJssel
Inwoners van Nieuwerkerk aan den IJssel vonden het zo jammer dat de plaatselijke christelijke boekhandel dicht ging, dat ze zich spontaan aanmeldden als vrijwilliger om de opening van een nieuwe boekwinkel mogelijk te maken.
De initiatiefnemers hebben geen enkele oproep hoeven te doen om vrijwilligers te vinden voor de nieuwe boekwinkel Shofar. „We kregen meer dan genoeg aanmeldingen.
Niet alleen om de winkel te bemensen, maar ook om hem op te knappen, opnieuw in te richten, de communicatie naar buiten te verzorgen enzovoorts”, zegt Jaco van Hoorn, één van de initiatiefnemers.
De boekwinkel aan de Kerklaan was echt een begrip in het Zuid-Hollandse dorp. „Mensen uit de hele regio komen er voor Bijbels, dagboeken, theologische boeken, romans, kinderboeken, kaarten, cadeauartikelen en cd’s.
Geen wonder dat velen het ontzettend jammer vonden toen ze hoorden dat de winkel eind december dicht zou gaan”, aldus Van Hoorn.
„We hebben toen een stichting opgericht met de naam ”Christelijke boekwinkel Shofar”. De shofar is een ramshoorn of bazuin die in de joodse eredienst wordt gebruikt. De roep van de Shofar klinkt als een geluid van God, het geluid schudt wakker en duidt in de Bijbel vaak op een nieuw begin.”
Zaterdag gaat de winkel open. De stichting heeft geen winstoogmerk. „De inkomsten zullen nodig zijn om onszelf te kunnen bedruipen. Maar mocht er geld overschieten dat zal dat voor evangelisatiedoeleinden worden bestemd.”
Doel van de winkel is wat Van Hoorn betreft: „Het evangelie van Jezus Christus verder brengen en zo een actieve bijdrage te leveren aan de toerusting en opbouw van christenen en niet-christenen in Nieuwerkerk aan den IJssel en omliggende dorpen.
Er is ook ruimte voor ontmoeting, voor een kop koffie en een goed gesprek.”
www.boekwinkel-shofar.nl
