De conferentie stond dit jaar in het teken van het thema duurzaamheid. Vanuit christelijk-filosofisch perspectief gingen hoofdsprekers en meerdere workshopleiders in op de klimaatcrisis.

In zijn hoofdlezing bekritiseerde Verkerk Thierry Baudet. De FVD-leider bezigde allerlei christelijke termen in zijn kritiek op klimaatverandering. Zo gebruikte hij, in zijn rede op de avond van de provinciale verkiezingen, woorden als offer, altaar en wedergeboorte. „En ook: „Op deze rots gaan we onze zuil bouwen.” Een directe verwijzing naar de woorden van Christus.”

In Baudets visie zijn er valse en ware profeten, zo betoogde de voormalige bijzonder hoogleraar christelijke filosofie. „De valse profeten zijn de bestuurders, de wetenschappers en de journalisten. De ware profeten, die vind je bij Forum voor Democratie. En hij ziet zichzelf als de ware profeet, met hoofdletters.”

Verbindingen

Net als in zijn eerdere afscheidsrede afgelopen oktober greep Verkerk terug op filosofen Bruno Latour en Luc Ferry. Hij schetste het beeld van een mens die meer en meer leeft in een tijd van verbroken verbindingen. „We leven los van God, onze naaste en de schepping. Die verbroken verbindingen vormen een verborgen dimensie onder de klimaatcrisis. Ze liggen ten grondslag aan het populisme, klimaatontkenning, de tegenstellingen in de maatschappij en de steeds grotere ruimte voor de markt.”

Verbinding is juist belangrijk, aldus Verkerk. Alleen dan kun je samen ontdekken „waar we moeten landen” om een oplossing te vinden voor het klimaatprobleem. „Dat samen ontdekken is belangrijk voor de politiek.”

Volgens Verkerk is „recht en gerechtheid doen” de kern van de christelijke visie op de overheid. Hij haalde het Bijbelse voorbeeld aan van koning Jojakim. Die bouwde een groot paleis en liet daarvoor het volk zonder loon werken en verzwaarde de belastingen ook nog eens flink. „Dan krijgt Jojakim het volgende oordeel van Jeremia: „Wee hem, die zijn huis op onrechtvaardigheid bouwt, (…) die anderen voor zich laat werken en hen daar geen loon voor betaalt. (…) Ben je koning door de pracht van je cederhout? Je vader had aan niets gebrek. Recht en gerechtigheid handhaafde hij – en hij leefde in voorspoed. Hij beschermde het recht van armen en behoeftigen – en hij leefde in voorspoed. Is dat niet: mij kennen? spreekt de Heere.” Die boodschap van Jeremia is volgens Verkerk nog ongemakkelijk actueel.

Generatieconflict

Prof. dr. Jan Hoogland hield een co-referaat. De hoogleraar namens de Stichting voor christelijke filosofie aan de Universiteit Twente, ging eerst in op het kwijnende draagvlak voor klimaatactie. Een van de redenen is dat de wetenschap niet wordt vertrouwd. Hoogland vroeg zich af of dat ook niet deels terecht is en er niet iets aan de hand is met de wetenschap. Vanuit de christelijke filosofie zou dat al naar voren zijn gebracht. „Is de objectiviteit van de wetenschap niet een schijnidee? Is de wetenschap wel zo neutraal, wel zo belangeloos?”

Hoogland signaleerde vervolgens dat de klimaatcrisis een generatieconflict is geworden dat nauw verband houdt met hoop. Door onder meer Greta Thunberg wordt de vraag gesteld: laat de oude generatie nog wel een leefbare wereld na voor de jongere generatie? „Een prangende vraag. Ook hier denk ik dat de christelijke filosofie een antwoord heeft. Ik denk dat elke boodschap over het klimaat op de een of andere manier verbonden moet zijn met een hoopvol perspectief. Als christen kan dat perspectief horizontaal of verticaal zijn. Horizontaal betekent dat het voor een christen –wat de omstandigheden ook zijn– altijd betekenis- en zinvol is om het goede na te streven. Het tweede, verticale perspectief gaat erover dat het heil waar we naar uitzien, geen maakbaar heil is. De verlossing is gegeven, die is een kwestie van genade. Dat idee staat haaks op de maakbare boodschap van wetenschappers. Die praten over hoe we het probleem weer onder controle krijgen.”

Middelpunt

In een van de workshops ging Eva van Urk in op de christelijke visie op de mens, antropocentrisme (de mens in het middelpunt) versus ecocentrisme (de natuur in het middelpunt). De promovendus op het gebied van ecotheologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam zag dat het christelijke antropocentrisme, waarbij de mens over de schepping gesteld zou zijn en daarover mag heersen, steeds meer ter discussie staat.

Volgens Van Urk is de mens met ontelbare draden verbonden met de rest van de schepping. „Tussen God en schepselen is er in ieder geval een groter onderscheid dan tussen mens en dier.”