Hoeveel kinderen zij heeft, wordt de moeder van Sem nogal eens gevraagd. Niet zelden wordt vervolgens geïnformeerd naar de leeftijden. „Ik zeg altijd dat ik twee kinderen heb. Ik moet voor mezelf een keuze maken of ik die andere mensen dan een ongemakkelijk gevoel geef omdat ze niet weten hoe ze moeten reageren, of dat ik de komende dagen verdriet heb omdat ik Sem heb verzwegen. Ik kies dan toch voor mezelf. Ik heb twee kinderen en daar ben ik trots op.”

De moeder vertelt het in het fotoboek ”Still In Your Eyes” van Marcel Kolenbrander. De fotograaf uit Leusden combineerde daarin foto’s van de ogen van papa’s, mama’s, broertjes, zusjes, opa’s en oma’s, familieleden en vrienden met hun verhalen rondom het verlies van een ”stilgeboren” kindje, vlak na de gebeurtenis of pas jaren later.

Waarom dit fotoproject?

„Sinds 2003 ben ik fotograaf, de laatste tijd gespecialiseerd in uitvaartfotografie. Als vrijwilliger heb ik in drie ziekenhuizen gefotografeerd. Ik fotografeerde op verzoek kinderen die vóór, tijdens of kort na de bevalling waren gestorven. Voor de ouders zijn die foto’s heel waardevol, zo hebben ze nog een tastbare herinnering. Vaak hoorde ik dan de woorden: „Zijn of haar naam moet genoemd blijven worden.” Ouders van doodgeboren of vroeggestorven kinderen vertelden me dat dit enorm belangrijk voor hen is, maar dat ze in de samenleving een soort taboe daarop ervaren.”

Dat herkent u?

„De maatschappij ziet de geboorte van een kind als iets moois. Daar past niet bij dat een zwangerschap eindigt met een levenloos kind. Dat is pittig om te accepteren, maar het gebeurt best vaak. In die drie jaar fotografeerde ik ruim 300 kinderen, en in ‘mijn’ regio was ik niet eens de enige fotograaf. Over het thema wordt vaak gezwegen, maar de mensen die dit meemaken willen erover blijven praten, ook na vijf jaar. Ze waren zwanger, ze zijn bevallen. Ze willen bestaansrecht voor hun kindje, ook al is het er niet meer.”

En dat krijgt het niet?

„Opmerkingen als „Je hebt je kindje toch niet gekend”, „Je kunt opnieuw zwanger worden” en „Je moet het een plekje geven” zijn ongelooflijk pijnlijk voor deze ouders. Iemand zei terecht: Een zwangerschap begint al bij de kinderwens. En als een zwangerschap voortijdig stopt, na 22 weken bijvoorbeeld, is er zeker bij een moeder al binding en liefde ontstaan. De ouders zijn papa en mama, ook al is het kindje overleden.”

Levenloos geboren kinderen kunnen sinds enige tijd met hun naam worden geregistreerd bij de burgerlijke stand.

„Dat is een enorme vooruitgang. Er wordt nu gelukkig anders mee omgegaan dan vroeger. Een oma van wie ik de ogen fotografeerde omdat de bevalling bij haar kleindochter niet goed was verlopen, vertelde me dat ze in 1962 hetzelfde had meegemaakt. Toen kreeg ze als moeder haar doodgeboren kindje niet eens te zien. Dat zou voor de verwerking het beste zijn, werd er gedacht. Het kindje kreeg geen naam en geen grafje, een plekje waar je altijd naartoe kan. Er is geen dag in mijn leven geweest dat ik niet aan mijn dochtertje heb gedacht, zei ze. In ons gesprek noemde ze voor het eerst de naam die ze haar kind in gedachten had gegeven: Ria. Daarna stond ze op: Nu ga ik mijn man vertellen hoe ons dochtertje heet. Na 57 jaar. Ik was er stil van.”

Hoe kwam u op het idee van de ogenfoto’s?

„Dit is mijn tweede fotoproject met ogen. Een paar jaar geleden fotografeerde ik op deze manier mensen die aan een geliefde dachten. Ogen zeggen vaak zo veel. Ze worden niet voor niets de spiegels van de ziel genoemd. Alle emoties kun je terugzien in ogen, als je goed kijkt. Ik vroeg nu ouders en familieleden heel diep aan het overleden kindje te denken en pas de ogen te openen als ze alleen daaraan dachten. Om zo te kunnen laten zien hoe de doodgeboren kinderen doorleven in de levens van de mensen om hen heen. Verwerkt wordt zo’n sterfgeval nooit, het gemis gaat niet over, het wordt wel met hun verdere leven verweven.”

U kreeg makkelijk medewerking?

„Op oproepen via sociale media kwamen zoveel reacties, dat het boek binnen de kortste keren vol was. Mannen lieten zich verhoudingsgewijs minder fotograferen, die zijn blijkbaar terughoudender in het tonen van hun kwetsbaarheid.”

Wat zag u in de ogen?

„Liefde. Verdriet, dat is ook een vorm van liefde. Pijn. Rouw. Maar ook trots. Moeder-zijn, vader-zijn. Want hun kindje heeft bestaan, hoe kort het dan ook bij hen was.”

Danique – 8 april 2016

„Danique is bij 23 weken en 4 dagen zwangerschap in stilte geboren. Mijn vliezen braken onverwachts vlak voor die levensvatbare grens van 24 weken. Er volgde een enorm spannende week waarin we ons hebben moeten overgeven aan de natuur en wat het ons zou brengen. Vier dagen na het breken van de vliezen zetten de weeën door en wisten we dat ze het niet zou gaan redden.

Tijdens de bevalling is ze overleden. Het mooiste kindje dat er is.

De liefde en trots die we voelden was enorm. Ze was perfect en af, alleen veel te klein. We waren al jaren bezig met het krijgen van een kindje en hebben voor Danique al vier keer een miskraam meegemaakt. Deze keer leek eindelijk alles goed te gaan, we durfden steeds meer te genieten. Dat het zo heeft moeten eindigen is nog steeds ongelooflijk verdrietig.

De erkenning van onze dochter en van ons als ouders is heel belangrijk. Het is zo fijn als mensen haar naam blijven noemen. Op haar verjaardag toosten we op haar en vieren we dat ze er is geweest of eigenlijk nog steeds is. We zijn dankbaar dat ze in ons leven is gekomen en ons ouders heeft gemaakt. Deze onvoorwaardelijke liefde kenden we nog niet, dat heeft Danique ons echt gebracht.

Na Danique is er geen broertje of zusje meer gekomen. Het is soms heel lastig om onzichtbaar ouder te zijn. Maar we hadden haar nooit willen missen. Danique is het mooiste wat ons is overkomen.”

Boekgegevens

Still In Your Eyes, Marcel Kolenbrander; uitg. in eigen beheer; 144 blz.; € 30,50

www.stillinyoureyes.nl voor bestellen boek en informatie over exposities