Genetisch experiment bij mens was vol missers
Het experiment van de Chinese wetenschapper He Jiankui, waarbij eind 2018 de eerste genetisch gemodificeerde mensen ter wereld kwamen –de tweeling Lulu en Nana–, is naar alle waarschijnlijkheid mislukt.
Dat laat onderzoek zien naar een nog ongepubliceerd artikel dat hij hierover heeft geschreven.
Afgelopen dinsdag maakte het Amerikaanse tijdschrift MIT Technology Review delen van het manuscript voor een wetenschappelijk artikel dat He schreef over zijn experiment openbaar, samen met commentaren van enkele deskundigen.
Het manuscript was half november 2018 ingediend bij het wetenschappelijke tijdschrift Nature, dat het weigerde. Ook een medisch tijdschrift wilde het niet publiceren. Eind november 2018 vertelde He over de genetisch gemodificeerde baby’s die hij had ‘gemaakt’, op een congres in Hongkong. Kort daarna verdween de onderzoeker compleet van de radar.
MIT Review kreeg eerder dit jaar een versie van het artikel in handen en liet er een jurist, een ivf-arts, een embryoloog en een geneticus naar kijken. Hun oordeel is verpletterend: He heeft niet alleen oneerlijk en onethisch gehandeld; het experiment dat hij wilde uitvoeren, is ook nog eens mislukt.
Mutatie
De bedoeling was om een mutatie aan te brengen in een gen met de naam CCR5. Van de zogeheten delta-32 mutatie is bekend dat deze mensen ongevoelig maakt voor besmetting met het aidsvirus. De mutatie komt bij ongeveer tien procent van de Europese bevolking voor. Maar het is He niet gelukt deze mutatie bij de twee kinderen aan te brengen, stellen de deskundigen op basis van de gegevens in het manuscript.
Bij een van de kinderen lijkt het CCR5-gen inderdaad te zijn uitgeschakeld, door een ander soort mutatie. Ieder mens heeft twee exemplaren van dit gen, een van de vader en een van de moeder. Ze moeten allebei gemuteerd zijn om bescherming tegen aids te bieden. Maar bij het tweede kind is slechts een van beide CCR5-genen gemuteerd, en ook hier is het niet de delta-32 mutatie.
Dit baart de deskundigen zorgen: de effecten van de nieuwe mutaties voor de gezondheid van de kinderen zijn onbekend. Daarnaast heeft He niet aangetoond dat de nieuwe mutaties hen beschermen tegen hiv.
Mozaïek
Er is nog een tweede probleem. Om te testen of de genetische verandering is gelukt, zijn destijds enkele cellen van de prille embryo’s afgenomen. De resultaten suggereren dat de genetische ingreep maar bij een deel van cellen van de embryo’s effect heeft gehad. De meisjes zouden daardoor uit een ‘mozaïek’ van cellen met en zonder mutaties bestaan. Ook dit kan ervoor zorgen dat ze nog steeds gevoelig zijn voor hiv-besmetting. Al deze fouten zijn door He in het manuscript niet besproken.
Uit het manuscript zijn ook andere zorgen gerezen. Zo lijkt het erop dat de artsen die de ivf-behandeling waarmee de kinderen verwekt zijn, niet wisten dat ze meewerkten aan een genetisch experiment. En aangezien het in China verboden is om een ivf-behandeling uit te voeren bij hiv-positieve ouders lijkt het erop dat He heeft gefraudeerd: de vader van de kinderen is hiv-positief.
Gefaald
Op alle vlakken lijkt de Chinese onderzoeker dus te hebben gefaald. Toch pleit de Amerikaanse geneticus Kiran Musunuru, die het manuscript een jaar geleden al ontving van Associated Press, ervoor om het te publiceren: alleen zo is het mogelijk dat andere onderzoekers leren van de fouten.
De Chinese overheid lijkt inmiddels de hele affaire in de doofpot te stoppen. He is verdwenen en pogingen van de redactie van MIT Technology Review om via WeChat (de Chinese versie van WhatsApp) informatie te verzamelen stuitte op de Chinese censuur: alle berichten werden direct verwijderd.
Wat zich precies heeft afgespeeld bij het experiment en hoe het nu gaat met de meisjes en hun ouders, blijft dan ook onbekend.