Waarom is vervuiling door houtstook zo’n groot probleem?
Het vervangen van kolen door biomassa in de grote kolencentrales leidt tot 5 procent meer uitstoot van CO2, stikstofoxiden en fijnstof, bleek woensdag uit onderzoek in opdracht van het kabinet. Misschien is aardgas zo gek nog niet.
Hè? Biomassa, dat is toch milieuvriendelijk?
Dat dacht de overheid ook. Het was allang duidelijk dat Nederland met alleen windmolens en zonnepanelen de doelen uit het Klimaatakkoord nooit zou kunnen halen. Nu leek biomassa het ei van Columbus: door hout te verbranden brengt een centrale weer CO2 in de lucht die eerder door de bomen was vastgelegd. Duurzamer kan niet, meende het kabinet. Maar daar komen nu dikke strepen door te staan.
Strepen door de kabinetsplannen?
Jazeker. De Europese wetenschapskoepel EASAC maakt korte metten met het idee dat biomassaverbranding een puur CO2-neutraal proces is. Er moet te veel hout voor worden gekapt; en nieuwe bomen doen er 40 à 50 jaar over om al de uitgeblazen CO2 weer op te nemen. Ze verwachten daardoor op korte termijn een ”CO2-bom”, een aanvankelijk versnelde toename van CO2 in de atmosfeer.
Hoe kan dat nu, bomen nemen toch CO2 op?
Dat klopt. Maar tussen het kappen van een boom en de tijd die het kost voordat alle uitgestoten CO2 weer in een nieuwe boom is vastgelegd, zit een vertraging van 40 à 50 jaar. En, heel belangrijk: dan moet er voor elke gekapte boom wel minstens één nieuwe boom worden teruggeplant.
Maar de stikstofuitstoot gaat wel omhoog door de omschakeling naar biomassa.
Inderdaad. Door het overheidsbeleid dreigt de uitstoot van stikstofoxiden, CO2 en fijnstof flink toe te nemen. Nederland heeft te maken met Europese regelgeving, waardoor die uitstoot met 50 procent omlaag moet. Volgens onderzoek van de Wageningen Universiteit zijn de huidige kabinetsplannen en het advies van de commissie-Remkes daarvoor al ontoereikend.
Ten slotte zijn fijnstof en andere chemische verbindingen in de houtrook slecht voor de gezondheid. Het gaat vooral om koolwaterstoffen, zoals kankerverwekkend benzeen, en koolmonoxide. Volgens het Longfonds veroorzaakt de rook chronische ziektes als bronchitis en astma. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu verklaarde woensdag: „De rook is voor iedereen ongezond, maar vooral voor mensen met luchtwegaandoeningen, hart- en vaatziekten, ouderen en kinderen. Zij kunnen meer en eerder klachten ontwikkelen door houtrook.”
Hoe groot is het probleem voor het kabinet?
Een van de pijlers van het kabinet om de klimaatdoelstellingen te halen is de (bij)stook van hout in kolencentrales. Politiek Den Haag heeft in totaal 11,4 miljard euro subsidie gereserveerd om kolencentrales kolenvrij te maken. Kolencentrales zoals die van RWE in Geertruidenberg en de Eemshaven zijn al bezig met een omschakeling van steenkool op brokjes geperst hout, zogeheten houtpellets.
Hoe komt het dat kolencentrales ondanks geavanceerde filters meer uitstoten als ze hout stoken in plaats van steenkool?
De centrales stoten nu al miljoenen kilogrammen stikstofoxiden en fijnstof uit. Doordat het rendement van het stoken op hout lager ligt dan op steenkool, komt daar 5 procent bij.
Die 5 procent valt toch wel mee?
Dat valt nog te bezien. Die extra uitstoot helpt alvast niet mee om de uitstoot van stikstofoxiden te halveren. Tel daarbij op de verwachte uitstoot van tal van kleinere biomassacentrales en -installaties die overal in het land met overheidssubsidie in aanbouw zijn, in totaal zo’n 600. Wat de zaak nog verder verergert is dat voor al die kleine centrales veel soepeler uitstootnormen gelden, waardoor ze –anders dan grote kolencentrales– niet hoeven te beschikken over geavanceerde filters en afvangsystemen. Verder verwarmen tal van bedrijven, instellingen en particulieren hun pand al met houtpellets of met een houtkachel, omdat het kabinet van het aardgas af wil. Verbranding van biomassa in kleine installaties levert zelfs 20 procent meer stikstofoxiden, fijnstof en CO2 op dan een grote kolencentrale.
Waar zou de overheid dan op moeten inzetten?
Misschien is aardgas nog niet eens zo’n gekke keuze en kan het kabinet het besluit om Nederland aardgasvrij te maken nog eens heroverwegen. Het opwekken van dezelfde hoeveelheid warmte met biomassa levert twee keer zoveel stikstofoxiden op als met gas. En de hoeveelheid fijnstof die een gasinstallatie uitstoot, is te verwaarlozen.
Bovendien, wat helpt het als woningen verwarmd worden door milieuvriendelijke warmtepompen die staan te draaien op stroom van vervuilende centrales, die duizenden tonnen stikstofoxiden, fijnstof en CO2 de lucht in blazen?