De bevrijding van Nederland: vreugde met schaduwkant
Stralend blikt het meisje met de oranje strik in de lens. Blij met de bevrijding. Achter haar staat een vrouw, vermagerd door de Hongerwinter. Haar gezicht betrekt en zakt opzij. Door de gedachten aan de ellende die achterligt? Of door zwakte, waardoor ze bijna niet op haar benen kan blijven staan? Het duurt maar even, dan opent ze haar ogen en lacht weer voorzichtig.
Het beeld –in een film die Canadezen opnamen tijdens hun intocht in Amsterdam– is onderwerp van een van de columns in ”Vrij!”, het boektijdschrift dat het Nederlands Instituut voor Militaire Historie uitbracht voor de herdenking van 75 jaar vrijheid.
Militair historicus dr. Christ Klep zorgde voor heldere beschrijvingen van de belangrijkste hoogte- en dieptepunten uit het bevrijdingsjaar. Die worden afgewisseld door artikelen over thema’s als de rol van de meteoroloog in militaire operaties, bombardementen en burgerslachtoffers, en Kate ter Horst als ”Engel van Arnhem”. Tussendoor zijn er columns, gedetailleerde landkaarten, beschrijvingen van ”toppers” in de collectie van oorlogsmusea, en foto’s die opeens heel dichtbij komen doordat ze natuurgetrouw zijn ingekleurd. In 164 pagina’s krijgen lezers een rijk gevarieerd beeld van de gebeurtenissen in de periode juni 1944-mei 1945.
Dat het zo lang moest gaan duren, hadden veel Nederlanders niet gedacht toen het blijde nieuws van de Normandische invasie zich als een lopend vuurtje in ons geknechte land verbreidde. De bevrijders waren op komst! Elf maanden later –pas– waren de geallieerden doorgedrongen tot het hart van nazi-Duitsland en verlosten ze ook West- en Noord-Nederland van het gehate juk.
Het krijgt allemaal aandacht: D-Day, operatie Market Garden, de strijd om Zeeland en de bevrijding van het gebied ten noorden van de grote rivieren, de Georgische muiterij op Texel, de wraak op de moffenmeiden, de berging –vaak veel later pas– van neergeschoten vliegtuigen en hun omgekomen bemanning, het ruimen van verraderlijk uitgestrooide mijnen.
Op de vlucht
Daarmee is een schat aan kennis bijeengebracht. Van oorlogsromantiek blijft weinig over als je de foto ziet die op 26 november 1944 bij het Noord-Limburgse Wanssum is gemaakt. Britse soldaten, zwaar bepakt, stappen richting het front. Ze gaan door de berm, want de onverharde weg is vol vluchtelingen, de mond open van inspanning en haast, lopend of op een kar op weg naar een veiliger oord. In de hoop er het leven af te brengen en hun bezittingen ongeschonden terug te zien.
Boekgegevens
Vrij! 2019-2020. 75 jaar bevrijding van Nederland, NIMH (red.); uitg. NIMH; 160 blz.; € 15,-
