De zender volgde Letizia, Mathilde en Máxima een jaar lang voor de documentairereeks ”Beroep: koningin”. Zaterdag wordt het slotstuk uitgezonden, waarin ”De betere helft van Holland” (”Hollands bessere Hälfte”, aldus de ZDF) centraal staat: koningin Máxima.

De drie vorstinnen hebben veel met elkaar gemeen, al opereren ze ieder in een geheel unieke omgeving. Elke monarchie heeft nu eenmaal haar eigen tradities, gebruiken en vereisten. Letizia en Mathilde hebben in respectievelijk Spanje en België te maken met een bevolking die gedeeltelijk zo snel mogelijk af wil van het koningshuis, of zich liefst van de centrale staat wil afscheiden en een eigen republiek beginnen. In Nederland is de sympathie voor het koningshuis veel groter en verschijnt bij optredens van het koningspaar hoogstens een enkele republikein.

Niet kil, niet koel

De generatiegenoten Letizia (46), Mathilde (46) en Máxima (48) hadden alle drie een burgerleven en een succesvolle zelfstandige loopbaan toen ze hun toekomstige echtgenoot ontmoetten. Letizia was zelfs al een keer getrouwd geweest, hetgeen bij het behoudende deel van de Spaanse monarchisten een extra obstakel was om haar te aanvaarden als toekomstige koningin.

Letizia, vroeger een televisiejournalist, roept nog steeds veel weerstand op. Haar perfectionisme en het afschermen van haar dochters Leonor en Sofia voor de media geven haar een kil en koel imago, dat volgens de Duitse programmamakers niet in overeenstemming is met de werkelijkheid.

Glans

Mathilde en Máxima hadden het voordeel dat ze in de ogen van het publiek hun als wat stijf geziene echtgenoten naar een hoger plan tilden. Máxima heeft de Nederlandse monarchie glans gegeven, wordt dan gezegd, terwijl Mathilde het Belgische koningshuis dichter bij de bevolking heeft gebracht. Ze is benaderbaar en ‘aaibaar’, veel meer dan koning Filip, die eerder schuchter en terughoudend overkomt.

Mathildes achtergrond als psycholoog helpt haar enorm, zeggen waarnemers. Ze weet hoe ze met mensen moet omgaan, en het effect wordt versterkt wanneer ze zich richt op kinderen en kwetsbare groepen in de samenleving.

Balanceren

De drie koninginnen hebben, toen nog als echtgenotes van de troonopvolgers, na hun huwelijk snel aan hun dynastieke ‘plicht’ voldaan en alle drie tonen ze zich volgens ingewijden zeer bekwaam in het balanceren van werk, openbare verplichtingen en gezinsleven.

In alle drie de koninklijke gezinnen worden de kinderen zo veel mogelijk afgeschermd, zodat ze een zo gewoon mogelijke schooltijd kunnen hebben. Al is ‘gewoon’ met de onvermijdelijke beveiliging, belangstelling en de mogelijkheden die een vorstelijk leven bieden, natuurlijk betrekkelijk.

De drie koninginnen streven ernaar al hun kroost gelijk te behandelen, maar ze beseffen heel goed dat hun oudste dochters Leonor (13), Elisabeth (17) en Amalia (15) als toekomstige staatshoofden toch een andere positie hebben.

Vergelijking

In alle drie de landen bestaat geen functieomschrijving voor een ”koningin-gemalin”. Het is een positie die belangrijk wordt geacht, maar waarover de grondwetten van Spanje, België en Nederland niet spreken. „Je moet het zelf invullen”, zegt staatssecretaris Broekers-Krol tegen de ZDF.

De Spaanse koningin moest daarbij opboksen tegen het verheven imago van haar schoonmoeder koningin Sofia, met wie ze nog dagelijks wordt vergeleken. Mathilde had het wat gemakkelijker, omdat haar schoonmoeder koningin Paola een minder groot stempel op de monarchie had gedrukt, terwijl Máxima het voordeel had dat er van haar een heel andere rol werd verwacht dan die van schoonmoeder koningin Beatrix. Namelijk een plek meer in de schaduw.

Armoede

Volgens de programmamakers opereren alle drie de koningsparen als een tandem, en vullen de koninginnen hun echtgenoten goed aan.

Letizia, Mathilde en Máxima beperken hun werkzaamheden niet tot eigen land. Alle drie zetten zich op een eigen manier en met gebruikmaking van hun eigen professionele achtergrond in voor de Verenigde Naties. De Spaanse koningin doet dat bij de wereldvoedselorganisatie FAO, de Belgische koningin voor onder meer Unicef en duurzame ontwikkelingsdoelen en koningin Máxima is deze maand tien jaar actief als speciaal pleitbezorger voor betere toegankelijkheid tot financiële diensten. In Argentinië had ze al gezien tot wat voor ellende armoede kon leiden, zo zegt de koningin in de ZDF-documentaire, en dat prikkelde haar om economie te gaan studeren. „Misschien wel met de gedachte om minister van Financiën te worden. Nou ja, niet echt, hoewel, ik wilde mensen kunnen helpen.”

Degelijke doeners

Volgens Amina Mohammed, vicesecretaris-generaal van de VN, zijn de koninginnen geen uithangborden, maar echte doeners die goed beslagen ten ijs komen en die dankzij hun positie ook echt aandacht kunnen vragen en krijgen voor de doelen waarvoor ze staan.

Het viel de Duitse televisiemakers op hoe degelijk alle drie zich altijd voorbereiden, hetgeen vaak tot verbaasde reacties leidde. De Belgische vicepremier Alexander DeCroo vertelde hoe een verstokte Vlaamse nationalist en republikein bijna van zijn geloof leek te vallen nadat hij een vergadering had meegemaakt met koningin Mathilde. Van koningin Letizia wordt gezegd dat ze goed vragen kan stellen en weet te luisteren. Precies de eigenschappen die ze nodig had als journalist.

De degelijkheid is echter een vereiste voor het beroep van koningin. De ogen van een heel land zijn constant op de vorstinnen gericht en wanneer er een fout wordt gemaakt, dan wordt dat breed uitgemeten in de media. In de tijd van machtige sociale media nog meer dan voorheen. Maar degelijkheid is, zo maakt niet alleen de ZDF-reeks duidelijk, ook een karaktereigenschap van Letizia, Mathilde en Máxima. Ze willen zich nuttig maken en daarvoor zijn inzet en toewijding nodig.