Al lezend in haar boek kom je erachter wat de aantrekkingskracht is van yoga en meditatie op hoogopgeleide vrouwen als Stine Jensen (47). Ontspannen. De werkelijkheid aanvaarden. Tot rust komen. Vrede hebben met jezelf en tegelijk jezelf volledig kunnen overgeven aan degene of datgene dat groter is dan jij zelf bent.

In het jachtige bestaan is deze vorm van verstilling en spiritualiteit voor veel mensen pure noodzaak. En omdat hun behoefte aan rust en verbondenheid niet meer vanzelfsprekend in de kerk of binnen de christelijke traditie vervuld wordt, zoeken ze het elders. Zoals Jensen het in NRC Handelsblad formuleert: „Nu ja, het leven heeft wellicht ook geen zin, je moet zelf zin en betekenis aan je eigen leven zien te geven. Dat kan op veel manieren, het aanbod is reuze: een wereldverbeteraar worden, boeken lezen, consumeren, kinderen krijgen, series kijken, of mediteren om in ieder geval kalm te blijven onder de in essentie gapende betekenisloosheid van ons bestaan.”

Religie

De vorm van yoga die Jensen beoefent, kundalini yoga, lijkt allereerst een vorm van religie. Voor christenen met een mystieke inslag zullen de praktijken en ervaringen die ze beschrijft herkenbaar zijn: vasten, mediteren, emoties loslaten, inzicht en kracht ervaren, een strenge levensstijl ter wille van het hogere doel, overgave, gehoorzaamheid. Zelfs de verduistering van het spirituele pad als je te sterk afhankelijk raakt van een ongezonde leider of een gesloten groep.

Wat dat betreft is Jensens boek heel interessant: het onderzoekt hoe spiritualiteit werkt, welke oefeningen en (ademhalings)technieken het menselijke bewustzijn veranderen, maar ook welke psychologische processen een rol spelen. Hoe werkt dat in de relatie leraar-leerling, hoe werkt dat binnen de groep, welke rol speelt onze behoefte aan gemeenschap?

De conclusie die ze trekt: er is wat haar betreft een morele grens overschreden door een goeroe die geen toestemming vroeg voor het toedienen van hallucinerende middelen. Toch blijft ze bewust voor kundalini yoga kiezen als „het beste betekenisvenster op het leven dat ik tot nu toe heb aangereikt gekregen om het leven leefbaar te maken, mooier, iets beter ook, en om het te begrijpen.”

Zelfs die insteek zal menig christen kunnen begrijpen: dat je oog hebt voor de fouten en gebreken van jouw geestelijke leidslieden en medevolgelingen, maar dat je de religie zelf daarom nog niet loslaat. Maar dan komen de slotzinnen: „Het is een bewuste keuze in het volle besef dat die keuze relatief is. Het is een werkbaar ideaal voor mijn leven.”

Ontspanning en berusting

In die hoogst individuele, toevallige keus wordt iets van de diepere laag van Jensens levens- en wereldbeschouwing zichtbaar. Dat mediteren, dat vasten, die ademhalingstechnieken, dat groepsproces en de rol van die geestelijke leidsman – dat zijn allemaal dingen die je in allerlei religies terugvindt. Veel mensen zien ook niet meer dan dat. Maar het gaat natuurlijk om het doel van alle inspanning, de opvattingen over het leven en de wereld die eronder zitten. In dit geval: een bovenpersoonlijke waarheid is er niet, iedereen kiest wat voor hem of haar het beste voelt. En yoga voelt goed: je bereikt een staat van ontspanning en berusting, je laat je gedachten en emoties los, je raakt onthecht en tegelijk aanvaard je de realiteit zoals die je toevalt, liefdevol en zonder te oordelen.

Voor de gevorderden zijn er zelfs extra beloningen: door veel te mediteren kun je een staat van bewustzijnsverandering bereiken, waarbij je onvermoede spirituele krachten kunt ontdekken. Zoals een van de mensen die in Jensens boek worden geciteerd zegt: „Het gaat dan om een hele sterke intuïtie maar ook om de beïnvloeding van dingen met die krachten.”

Daar vind ik het behoorlijk duister worden. Mantra’s zingen, krachten die loskomen, in verbinding staan met jezelf, de groep en het universum, maar nergens een absolute waarheid te bekennen, nergens ook een besef van duisternis in het eigen hart. Geen sprake van zonde, oordeel, verzoening, genade, of van een God boven en tegenover ons, Die Zélf gekomen is naar mensen die Hem niet zochten.

”Goeroes” stemt tot nadenken over de grote vragen van het leven: wat betekent het om mens te zijn, wat is goed en kwaad, wat is liefde, wat is verbondenheid, en in hoeverre moeten we onze eigen gevoelens omhelzen of juist onder kritiek stellen?

Goeroes. Mijn zoektocht naar de verleidingen en gevaren van moderne spiritualiteit, Stine Jensen; uitg. Hollands Diep; 174 blz.; € 21,99