Wat zegt de Bijbel over de hemelvaart?

De Bijbel maakt er beknopt melding van dat Jezus is opgenomen in de hemel (Markus 16:19, Lukas 24:50-52 en Handelingen 1:4-14). Hij voer ten hemel bij Bethanië (Lukas 24:50), vanaf de Olijfberg (Handelingen 1:12) en voor de ogen van Zijn discipelen, die Hij eerst gezegend had (Lukas 24:51-52). Van twee mannen in witte kleding kregen zij de verzekering dat „deze Jezus, Die van u opgenomen is in de hemel, alzo zal komen, gelijkerwijs gij Hem naar de hemel hebt zien heenvaren” (Handelingen 1:10-11). Ook in andere Bijbelteksten komt Jezus’ hemelvaart ter sprake, bijvoorbeeld in 1 Petrus 3:22.

Op welke datum valt Hemelvaartsdag?

Hemelvaartsdag valt altijd op de veertigste dag na Pasen. In Handelingen 1:3 staat namelijk dat Jezus, „nadat Hij geleden had, Zichzelf levend vertoond heeft, met vele gewisse kentekenen, veertig dagen lang.” Hemelvaartsdag valt altijd tien dagen voor Pinksteren. Omdat Pasen gekoppeld is aan de eerste zondag na de eerste volle maan na het begin van de lente, en Hemelvaartsdag aan Pasen is gekoppeld, kan Hemelvaartsdag op zijn vroegst op 30 april en op zijn laatst op 3 juni vallen. Hemelvaartsdag heet in de oosterse kerk ”Analepsis” (opneming) of ”Episozomene” (verlossing van boven). Dit jaar valt de datum van de viering een week later (6 juni) dan in de westerse kerk.

Sinds wanneer is het een feestdag?

Aan de hemelvaart wijdde de kerk tot en met de vierde eeuw geen aparte feestdag. Pasen en Pinksteren stonden centraal en de hemelvaart werd als onderdeel van de overwinning van Christus beschouwd. Bisschop Gregorius van Nyssa (335-394) wordt gezien als een vroege voorvechter van Hemelvaartsdag. De kerkvader Augustinus schreef erover alsof het een breed gehouden herdenkingsdag was. In de vijfde eeuw werd Hemelvaartsdag officieel een aparte feestdag. In de middeleeuwen werd Hemelvaartsdag het afsluitende feest van de paasperiode. In de eeuwen daarna werden Pasen, Hemelvaartsdag en Pinksteren steeds meer als losse feestdagen gevierd.

Waarom gaan christenen dan naar de kerk?

De reformatoren hadden geen bezwaar tegen de herdenking van de grote heilsfeiten, maar ze wilden dit doen op een zondag. Dat men er langzamerhand toch toe overging om de christelijke feestdagen te onderhouden, was een gevolg van de eis van de overheid. De Synode van Dordrecht (1618-1619) bekrachtigde de viering van Hemelvaartsdag vooral om de overheid tegemoet te komen. Die overheid had trouwens bepaald dat er op doordeweekse feestdagen kerkdiensten moesten worden gehouden om losbandigheid te voorkomen.

In Nederland houden veel kerken tegenwoordig op Hemelvaartsdag ’s morgens een kerkdienst. In de gereformeerde gezindte wordt soms gepleit voor een tweede dienst, gelet op de diepe betekenis van Jezus’ hemelvaart. In sommige plaatsen, zoals Urk, is het al de gewoonte om ook ’s middags een kerkdienst te beleggen.